265
4
Cuối thế kỷ thứ XIX qua thập niên đầu thế kỷ XX,
thực dân mạnh hơn bao giờ hết. Mầm sống khởi nghĩa
quan trọng nhất là phong trào Duy Tân cũng tan biến,
giới điền chủ Nam Kỳ từng hưởng ứng phong trào Đông
Du thất vọng, vì người Nhật đã liên kết với thực dân
Pháp, trao đổi quyền lợi với nhau, kết quả là học sinh
Việt bị trục xuất về nước. Nhưng dấu ấn còn đó, giới
điền chủ dính líu với phong trào Duy Tân (gọi cuộc Minh
Tân, kỵ húy niên hiệu vua Duy Tân), gần như chẳng ai
bị cầm tù, chỉ bị điều tra sơ sài là xong. Rồi phong trào
Hội kín với đỉnh cao là vụ Phan Xích Long cũng tan rã
sau khi âm mưu phá Khám lớn Sài Gòn bị thất bại vì
cậy vào bùa phép, lực bất tòng tâm.
Điền chủ làm giàu nhanh nhờ địa tô, tuy bị giới tư
sản người Hoa ở Chợ Lớn bóc lột nhưng vẫn xây cất
