SƠNNAM
TIẾP CẬN VỚI
ĐỒNG BẰNG
SĨNG CỬU LONG
thời với phong trào Duy Tân, giới sĩ phu, công chức tiến
bộ, điền chủ... đã nâng cấp Văn Thánh khiến Pháp bực
mình, chúng hiểu đó là dịp khuấy động phong trào dân
tộc. Cũng là cơ hội để lập thêm Văn Xương Các bên cạnh
(Văn Xương là vị thần coi việc văn chương) nhằm tôn
thờ Phan Thanh Giản, thờ ông là một nhà thơ! Bọn tay
sai Pháp đả kích, xem là kiểu xách động nhằm mục đích
chính trị, mượn cớ thờ Khổng Tử. Phạm Quỳnh tham
quan, chỉ nhìn hình thức! “Tỉnh Vĩnh Long này là một
tỉnh cũ, nên sánh với các tỉnh khác (của Nam Kỳ) còn
có một vài nơi cổ tích. Cái khí vị trong tỉnh thành cũng
ra cái khí vị cũ, hơi giống như các tỉnh ngoài ta. Đi ra
ngoài tỉnh một ít, người ta còn chỉ cái nền thành Vĩnh
Long cũ. Tôi có thăm miếu thờ quan Phan Thanh Giản,
ngài là người tỉnh này, trong miếu có bức họa hình ngài
theo một tấm ảnh ngài chụp cùng với bộ sứ hồi sang sứ
bên Paris. Đứng trong miếu trước hình ảnh ngài mà lại
hồi tưởng đến lịch sử quan Phan, ngậm ngùi than thay
cho cái tâm sự bồi hồi của một vị đại thần gặp giữa lúc
bước nước gian nan. Tỉnh Vĩnh Long lại có một cái Văn
miếu qui mô cũng phỏng theo các nơi Văn miếu ngoài ta
mà cách sắp đặt sơ sài lắm: ở gian giữa không có bài vị
đức Thánh sư, chỉ treo có một cái tranh hình ông Khổng
râu xồm tóc bới của các hiệu khách thường bán. Than
ôi, Phu tử lạc loài đến đây làm gì? Ai là người còn biết
cúng tế ngài cho hợp lệ, hợp những lễ phép ngài đã đặt
ra, vì sách ngài còn mấy người đọc nữa? Trong miếu
