297
Ngô Văn Chiêu được thấy Thiên nhãn ở đảo Phú Quốc
và phái Hậu Giang, liên quan đến vị trí vùng đất mới.
Theo Lịch sử Đảng bộ tỉnh An Giang (1927-1945),
sơ thảo, do Ban nghiên cứu lịch sử Đảng An Giang ấn
hành năm 1986 thì “đối với đạo Cao Đài thực dân vẫn
tìm cách hạn chế tuy biết rằng đó là tôn giáo của tầng
lớp quan lại, địa chủ. Đầu năm 1928 (hai năm sau khi
khai đạo) đích thân chủ tỉnh Châu Đốc đến Cù lao Tây
(Hồng Ngự, nay là tỉnh Đồng Tháp) trấn áp những tín
đồ Cao Đài không đóng thuế. Và chúng cho rằng họ
có ý đồ khôi phục những Hội kín thịnh hành từ năm
1913, 1916”. (hiểu là Hội kín Phan Xích Long phá
khám Sài Gòn).
Vùng biên giới Tây Nam tuy bấy giờ nghèo nàn, lạc
hậu nhưng bao nhiêu biến cố trong cả nước cũng hội tụ
về đây đan xen vào nhau.
Các hội kín, các đàn Tiên hoạt động. Thực dân chú
ý nhưng nói chung chỉ là việc của từng vùng, nặng về
thần bí, có tính chất cục bộ. Nhưng có một lực lượng
khác đã manh nha, chống thực dân với tổ chức bí mật,
có căn cơ hơn trong cả nước. Thực dân Pháp nào phải
là thế lực của hương chức hội tề, chủ quận, lính mã tà
hoặc số ít người Pháp, thực dân áp bức thậm tệ chính
dân lao động ở bên Pháp. Và khắp thế giới, còn những
thực dân đế quốc khác như Anh, như Đức, Nhật.
Năm 1911, Hồ Chủ tịch đã rời bến Nhà Rồng tìm
đường cứu nước.
