33
Gò Công. Bên kia sông Sài Gòn, vùng Thủ Thiêm cũng
như ngã ba Nhà Bè thuộc về tỉnh Biên Hòa.
Ngoài khu vực sông Sài Gòn (quận Nhất ngày nay)
theo rạch Bến Nghé, rải rác vài tụ điểm như Cầu Kho,
Chợ Quán vùng sát bên là đồng ruộng. Đường thủy thì
có rạch Bến Nghé ăn vào Chợ Lớn với đường bộ theo
bờ rạch. Phía Bắc, con đường nay là Nguyễn Trãi ăn vô
Chợ Lớn. Trung tâm của Chợ Lớn là khu vực ngày nay
là đường Triệu Quang Phục. Kỳ dư, phía Bà Chiểu (quận
Bình Thạnh), phía Phú Nhuận bên kia rạch Thị Nghè
cũng như vùng Phú Lâm là ruộng rẫy, thêm dân chài
lưới. Tiểu thủ công nghiệp đã rộn rịp, nhưng mãi lực
của người dân quá kém, hàng tiêu dùng phần lớn dành
cho người khá giả như quan lại, điền chủ nhỏ. Giữa Sài
Gòn và Chợ Lớn là khoảng đất trống hơn 4 ki-lô-mét.
*
* *
Pháp đánh thành Gia Định, thành nhỏ, mặt tiền ở
ngay góc đường Nguyễn Du và Tôn Đức Thắng ngày
nay. Giặc cho chiến thuyền đậu theo rạch Thị Nghè,
chận phía sau thành. Thành bị hạ, vì hỏa lực của địch
khá mạnh, với tầm bắn xa. Đáng chú ý là sau khi hạ
thành này, chúng lập tức rút lui, xuống chiến thuyền,
thả neo lênh đênh giữa sông Sài Gòn, đóng đồn nhỏ
phía cầu Tân Thuận khá xa. Đề phòng ta tái chiếm,
chúng đốt kho lúa gạo trong thành, đập phá các mảng
