87
Lưu thủ là chức vụ với nhiệm vụ gì, không thấy
giải thích.
Phủ Gia Định vừa thành lập được xem như kiểu “triều
đình nhỏ hơn”. Hơn bốn mươi năm sau, đời Võ Vương,
đổi Ký lục làm Bộ Lại, Cai bạ làm Bộ Hộ, đại khái có
thể hiểu thời Nguyễn Hữu Cảnh viên Cai bạ lo lập bộ
sổ để thu thuế điền, thuế đinh, còn viên Ký lục lo lập
địa bộ, tức là ghi ranh giới, quyền sở hữu chủ của từng
người đã đăng ký.
Đo đạc từng sở đất là điều khó khăn, cần nhiều nhân
viên thực hiện trong nhiều năm (mãi đến đời Minh
Mạng năm thứ 17 (1836) mới lập địa bộ lần đầu tiên
ở Nam Bộ).
Chúa Nguyễn được hưởng gì với chuyến kinh lược
của Nguyễn Hữu Cảnh? Mở rộng bờ cõi, củng cố thế lực,
trực tiếp gây sức ép với chúa Trịnh bên kia sông Gianh.
Thêm thuế khóa, lúa gạo, thêm binh sĩ. Lúc Nguyễn
Hữu Cảnh vào Nam – Cù lao Phố đã trù phú, tấp nập
tàu buôn nước ngoài, ngoài người Hoa còn có người
Tây phương, người Nhật đến dò xét thị trường. Người
Hoa đã có kinh nghiệm về mua bán, lập kho hàng, kỹ
thuật đi tàu buồm đường xa, nhất là có vốn, có tổ chức.
Bán hàng hóa ở Cù lao Phố thì phải cần người mua. Và
người muốn mua cần đưa ra sản phẩm gì để trao đổi, qua
đồng tiền. Người Hoa và người Minh Hương (Hoa lai
Việt) được tôn trọng về phong tục, tập quán. Sản phẩm
của cảng Cù lao Phố bấy giờ ngoài gạo Biên Hòa còn
