99
ngồi chật trong nhà. Trọn vẹn ân tình, thảy thảy yên vui
hòa mục (làng An Mục); nhẹ nhàng thuế khóa, nơi nơi
thư thái an nhàn (làng An Thư)”.
Đại khái, Dương Văn An biên soạn, nặng về chơi
chữ, dựa vào tên làng xã. Lời văn thơ mộng, hóm hỉnh,
nay đọc lại, hơn 4 thế kỷ trôi qua, riêng tôi vẫn thấy xúc
cảm. Người đi khẩn hoang buổi nào cũng vậy, có nhiều
nét tích cực và tiêu cực, lần hồi mới tìm được mẫu số
chung với cả nước.
Trên lý thuyết, những đoạn văn trên đây được soạn
ra hơn 200 năm sau khi Huyền Trân công chúa vào làm
vợ vua Chăm là Chế Mân.
Cửa sông Nhật Lệ vào buổi trưa như hoang vắng. Bầu
trời trong vắt, gần như không một đợt mây. Bấy giờ,
ở Nam Bộ vào mùa mưa, nghe nói ở đây thỉnh thoảng
gió Lào thổi nóng bức khó chịu nhưng may thay, chưa
gặp trận gió ấy. Trời trong, nước sông, nước biển xanh
chàm, chạy theo bờ biển là vùng cát trắng cao ngất như
xây thành, tươi mát màu xanh của rặng thùy dương, vài
cụm nhà thấp, lợp ngói, để chống cơn bão hằng năm.
Rải rác vài chiếc thuyền đánh cá. Biển ở phía vịnh Thái
Lan, vùng thắng cảnh Hà Tiên ít xanh hơn, lại thấp
thoáng nhiều hải đảo. Cũng là nhiệt đới, nhưng ngoài
này biển rộng hơn. Vắng lặng quá chừng, nhưng tiềm
tàng sức mạnh của trời đất. “Một mảnh của cõi vĩnh
hằng”. Một bạn ở địa phương mách rằng Nguyễn Du
làm hai câu Kiều:
