tiếng van nài: "Anh em ơi, xin anh em rủ lòng thương", khi tôi lại nghe rõ
giọng nói giận dữ, tự tin của ông đại tá quát: "Mày còn định xuê xoa nữa
không? Nữa không?" Trong lúc đó, lòng tôi thấy trào lên một nỗi phiền
muộn về thể xác, phiền muộn đến mức phát buồn nôn, đến mức tôi phải
dừng lại mấy lần, và tôi có cảm giác, chỉ giây lát nữa thôi là bản thân tôi sẽ
bung ra bởi tất cả nỗi kinh hoàng ấy, nỗi kinh hoàng đã len vào tôi do cảnh
tượng nọ. Tôi không nhớ tôi đã về tới nhà và đi nằm ra sao. Nhưng chỉ thiu
thiu ngủ là tôi lại nghe thấy, nhìn thấy mọi chuyện vừa xảy ra, và tôi bật
dậy.
"Chắc hẳn ông ta biết điều gì đó mà mình không biết, - tôi suy nghĩ về
ông đại tá. - Nếu như mình biết được điều mà ông ta biết, thì hẳn mình đã
hiểu cả cái chuyện mà mình vừa nhìn thấy, và chuyện đó hẳn không giày vò
mình". Nhưng dù tôi có suy nghĩ bao nhiêu đi nữa, tôi vẫn không thể hiểu
điều mà viên đại tá biết. Và mãi đến khi tôi tìm đến nhà một người bạn và
cùng anh ta uống đến say khướt, tôi mới ngủ thiếp đi được vào lúc chiều
tối.
Thế đấy, các vị tưởng bấy giờ tôi đã cho rằng chuyện mà tôi nhìn thấy
là chuyện xấu xa ư? Không hề như vậy. "Nếu như việc đó được làm với
một sự tin tưởng như vậy và mọi người đều thừa nhận là cần thiết, thì có
nghĩa là họ biết được, điều gì đó mà tôi không biết", - tôi nghĩ vậy và cố
biết cho được điều ấy. Nhưng dù tôi có cố gắng đến mức nào đi nữa - cả
sau này, tôi cũng không biết được. Mà không biết được, thì tôi không thể
nào phục vụ việc nhà binh, như trước đó tôi đã muốn, và không những
không vào phục vụ việc nhà binh, mà cũng chẳng phục vụ ở đâu hết, như
các vị thấy đấy, tôi là kẻ chẳng được tích sự gì hết.
- Đâu có, chúng tôi biết rõ ông vô tích sự như thế nào rồi, - một người
trong chúng tôi nói. - Xin ông cứ nói thế này mới phải: Có biết bao nhiêu
người đáng ra chẳng được tích sự gì, nếu như không có ông.
