“Tôi hiểu ý ông,” tôi nói. “Và tôi tán thành. Người da đen phải tự xây
dựng thành trì tự trọng cho mình, về mọi mặt. Tất cả mọi người đều phải
làm vậy. Nhưng nếu các ông cho rằng điều đó đồng nghĩa với việc các ông
có thể điều hành một cửa hàng tạp hóa dựa trên những nguyên tắc của người
da đen, hay một nhà máy, một văn phòng bảo hiểm, và rằng các ông có thể
phớt lờ những nghiên cứu về hiệu suất giá cả hay việc có mặt đều đặn và
đúng giờ tại nơi làm việc thì... Ông biết đấy, ông Muhammad, sẽ chẳng có
luật lệ đặc biệt dành cho người da đen đâu.”
“Thế thì ông đã bỏ qua điểm cốt yếu,” ông ta háo hức nói, như thể lấy lại
được khả năng suy nghĩ vốn đã bị mất. “Chúng tôi sẽ thành lập các doanh
nghiệp mà động cơ chính yếu là truyền lòng tự trọng cho những người da
đen điều hành và bảo trợ chúng. Cạnh tranh với các cửa hàng của người da
trắng trong vùng phụ cận chỉ là vấn đề thứ yếu.”
“Sai một trăm phần trăm,” tôi nói thẳng thừng. “Đối với mọi cửa hàng, cả
của người da đen lẫn da trắng, động cơ không thể tránh là kiếm lợi nhuận để
cho phép nó tiếp tục hoạt động. Các ông thành lập cửa hàng của người da
đen và điều hành nó một cách kém cỏi như trong những cửa hàng của người
da đen khác mà tôi đã biết, thì mọi người da đen ở khu vực của ông sẽ
thường xuyên lui tới cửa hàng của người da trắng, vì nó sẽ là nơi tốt hơn.”
“Ông sẽ cấp cho ủy ban chúng tôi một trăm nghìn đô la để chúng tôi thử
thực hiện cách của mình chứ?”
“Tôi sẽ không cấp bất cứ thứ gì cho một ủy ban nào cả. Nhưng nếu những
người hiểu biết như ông và Cato muốn thử, tôi sẽ cho các ông vay tiền để
khởi nghiệp.”
“Công việc của tôi không phải là điều hành cửa hàng tạp hóa,” ông ta nói.
“Vì thế nên chúng sẽ thất bại,” tôi nói.
“Vậy là ông thấy không có hy vọng?”
“Dựa trên những tiền đề ông nêu ra thì... không.”
“Sẽ không có tiền đề nào khác,” ông ta nói, và với lời lưu ý lạnh lùng này,
cuộc thảo luận về kinh tế học của chúng tôi chấm dứt, nhưng một cuộc trò
