được rằng một ngày nào đó người ta sẽ yêu cầu anh tuyên bố trong hai quốc
gia đó anh sẽ chọn quốc gia nào làm tổ quốc vĩnh viễn của mình.
Chuyện là thế này. Nhiều năm trước, khi vẫn còn làm việc cho
Minneapolis Mutual, tìm kiếm đối tác đầu tư ở khắp vùng Trung Tây, tôi đã
mơ một chiến dịch ở Detroit, nơi tôi mất đứt hai tuần nỗ lực quảng cáo
chương trình đầu tư với một trong những chuyên viên kinh doanh của tập
đoàn General Motors. Ông là người khác thường, một người Do Thái vùng
Odessa tên Marcus Melnikoff; trong ngành công nghiệp xe hơi, ông được
gọi là “Mark, người Nga điên rồ của chúng ta” với ít nhiều cảm mến, mà ở
Detroit được tiếng là một người cộng sản phản đảng còn hợp thời hơn là một
người Do Thái. Ông là một thiên tài quản lý công việc và nhân viên nhưng
lại gặp rất nhiều khó khăn với con gái, cô sinh viên năm cuối trường Vassar,
xinh xắn, cứng đầu cứng cổ và cô rất đông kẻ hâm mộ từ trường Yale và
Amherst.
Tôi nhớ một buổi chiều năm 1949, khi tôi đang cố gắng giảng giải về
những công lao của công ty Minneapolis Mutual thì ông Melnikoff ngắt lời,
“Ông may mắn vì có con trai đấy. Đừng bao giờ sinh con gái. Chao ôi, đúng
là đau cả đầu!” Đang tìm cách lấy lòng ông nên tôi hỏi vì sao, thế là ông xả
hết nỗi lòng: “Vì chúng lớn lên và muốn lấy chồng. Hè năm ngoái là một
thằng cha vô công rồi nghề chơi tennis. Chưa từng kiếm nổi một kopekh
trong đời. Mùa thu năm ngoái một sinh viên trao đổi người Indonesia. Cái
xứ Indonesia ấy nằm ở chỗ chết tiệt nào chứ? Mùa đông năm nay lại là một
trợ giảng trường Mount Holyoke với những tư tưởng cấp tiến. Vợ tôi luôn
hỏi nó, ‘Tại sao con không thể chọn một thanh niên Do Thái tử tế và đứng
đắn nào đó?”
Mấy ngày sau, khi tôi rẽ vào nhà riêng của Melnikoff ở Grosse Pointe, tôi
thấy ông đang đợi một giáo sĩ Do Thái. “Thật khó xử vì lão giáo sĩ Do Thái
Fineshriber chết tiệt ấy đỗ chiếc Ford của lão trên đường xe vào nhà chúng
tôi!” ông làu bàu. Lúc đầu, tôi tưởng vấn đề nằm ở nhãn hiệu của chiếc xe vì
công việc của ông ở General Motors là cạnh tranh với Ford, nhưng ông giải
thích, “Hồi hội đồng địa phương nhóm họp quyết định xem vợ tôi và tôi có
