của mình và tự hoàn thiện nó thì cũng có ích. Vì thế họ không thấy lo lắng
khi phát hiện ra trong nhà có một người lính tham gia quân đội trước tuổi,
họ gọi cậu là “chú lính dù của chúng tôi”, nhưng câu đùa ấy dễ bị hiểu nhầm
đến mức họ thôi không cố giải thích cho bạn bè nữa. Cuối năm 1966, khi tôi
đến thăm dự án dầu khí, bà Doris lại lôi câu nói đùa ấy ra, tôi nhận xét,
“Trông cậu ấy còn quá nhỏ để nhảy,” chồng bà bèn nhăn mặt nói, “Anh đã
bảo em quên câu nói đùa ấy đi cơ mà,” vậy là để tự biện hộ, bà kể cho tôi
nghe toàn bộ câu chuyện về cậu con trai bán quân sự của mình, tôi hỏi, “Bà
không sợ ư?” thì bà đáp, “Lo sợ là một khía cạnh của cuộc sống thể kỷ hai
mươi. Ông không sợ sao?” và khi ngẫm những chuyện mình từng chứng
kiến trên khắp thế giới - nạn đói ở Ấn Độ, cuộc nổi dậy của người da đen
chống người da trắng ở Mỹ, việc tái xét ở Vwarda - tôi phải công nhận mình
có sợ.
“Không nhiều quá,” tôi nói thêm. “Tôi vẫn giữ hy vọng.”
“Chúng tôi cũng thế,” bà Doris nói, và khi cậu con trai mười lăm tuổi tự
tin, dẻo dai của họ bước vào, tôi có thể thấy cậu cũng cảm thấy y như vậy.
* * *
Về Yigal Zmora như vậy là quá nhiều. Còn Bruce Clifton thì sao? Mùa hè
năm 1956, bạn bè Do Thái của ông Marcus Melnikoff báo cho ông biết rằng
qua những gì họ nghe được ở Washington thì chiến tranh giữa Israel và các
quốc gia Ả rập nhất định sẽ nổ ra. “Nên đưa con gái tránh đi thì hơn,” họ
khuyên.
Ông nhiều lần gửi thư khẩn tới Haifa bảo Doris phải đưa cả gia đình về
Detroit cho đến khi tương lai được đảm bảo, nhưng bà không nghe: “Nếu
chiến tranh nổ ra như cha nói, ngành khoa học sẽ cần đến anh Yochanan, và
con không thể tưởng tượng được mình lại bỏ rơi anh ấy để sang Mỹ tìm nơi
an toàn. Vì vậy cha bỏ ý nghĩ vớ vẩn ấy đi.”
