Nghe và hiểu được tiếng Bồ Đào Nha thì không có gì là khó cả. Nếu anh
đã biết tiếng Tây Ban Nha thì cũng đọc được tiếng Bồ Đào Nha. Nhưng nói
ư? Đó lại là chuyện khác.
Hồi tôi ở Geneva, khi một đồng nghiệp sắp đi Bồ Đào Nha nói với tôi,
“Tôi sẽ xoay xở được vì tôi biết tiếng Tây Ban Nha,” tôi không tranh luận
dài dòng với anh ta. Tôi chỉ đưa ra tên một mũi đất hoang vắng nơi hoàng tử
Henri, nhà hàng hải huấn luyện các thuyền trưởng của mình chuẩn bị cho
công cuộc chinh phục châu Phi, hỏi xem anh ta sẽ phát âm như thế nào:
Sãgres. Sau khi anh ta đoán thử, tôi nói, “Đó là cách người Tây Ban Nha
phát âm, còn người Bồ Đào Nha lại nói Shagrzh thành một âm nén. Nguyên
tắc,” tôi khuyên anh ta, “là nuốt càng nhiều nguyên âm càng tốt và đưa vào
từng ấy âm h’s.”
Vì vậy, một buổi sáng khi Gretchen háo hức nói với tôi, “Nhập hội với
chúng cháu đi! Chúng cháu đi thăm Silves đây,” tôi bèn bảo cô, “Nếu các
bạn muốn hỏi thăm đường, hãy phát âm là Shilvzh thì hơn.”
Gretchen háo hức là vì được biết ở Silves, thủ phủ xưa kia của Algarve,
có một lâu đài của quân Thập tự chinh vẫn còn khá nguyên vẹn. Cô nói với
tôi, nó đã được các tín đồ Hồi giáo xây dựng hồi thế kỷ thứ mười. Khi tôi
hỏi cô làm sao nó trở thành pháo đài của quân Thập tự chinh, và lại ở Bồ
Đào Nha, mắt cô sáng ngời với vẻ hăng hái mà tôi từng chú ý khi gặp cô lần
đầu tiên ở Boston.
Tôi rất mừng được thấy điều này. Hồi Cuộc Chiến Trăm Năm tỏ ra là một
đề tài không đúng như mong đợi, cô không còn bất cứ mối quan tâm chủ
yếu nào về mặt trí tuệ nữa, và tôi đã hy vọng một chủ đề mới nào đó ở Tây
Ban Nha sẽ thu hút sự chú ý của cô, nhưng không được. Lúc này, nghe nói
đến Silves và quân Thập tự chinh, nhiệt tình của cô đã được nhen lại và có
khả năng đây chính là đề tài cô sẽ tập trung nghiên cứu.
Cô nói với tôi đầy một giai đoạn lịch sử khá lạ lùng. Trong thời kỳ đầu
các cuộc Thập tự chinh, một nhóm hiệp sĩ người Anh và Đức, sùng đạo
nhiều hơn can đảm, đã nhẹ cả người phát hiện ra rằng họ không cần vượt
biển đến tận Đất Thánh mới có thể chiến đấu với bọn dị giáo. Tình cờ ngay
