định giá thị trường của nô lệ để bán sang bờ biển phía Đông; chính ở nơi đây
các tàu buôn nô lệ từ mọi quốc gia văn minh trên thế giới tập trung để bốc
những chuyến hàng giá trị. Bao nhiêu nô lệ đã bị chuyển từ các barracoon
trên đất liền lên những con tàu thả neo cách xa đảo? Hai hay ba triệu, có lẽ
vậy, cho nên cũng từng ấy người da đen ở Brazil, Cuba và Hoa Kỳ đã biết sơ
qua về hòn đảo tuyệt vời ấy, đã biết chợ nô lệ ở đó, các barracoon ở đó,
xiềng xích ở đó và, cuối cùng, cả lòng nhân từ trong sự ban phúc của đức
giám mục ở đó khi ông ta ngồi trên băng ghế đá cẩm thạch và gửi các tín đồ
Thiên Chúa giáo mới của mình lên hầm chứa hàng của các con tàu đang chờ
ngoài khơi.
Cato nói với tôi, “Trong khi các bạn khác khám phá pháo đài, tìm hiểu về
các thương nhân Bồ Đào Nha hay tranh luận dưới mái hiên Bar Africa thì tôi
hoặc đọc sách ở chỗ ông Hajj’ hoặc đi dạo dọc bên cảng, hình dung ra dòng
người da đen dài vô tận đang bị dẫn ra khỏi rừng. Tôi có thể thấy họ bị đẩy
xuống hầm chứa hàng trong khi những người Bồ Đào Nha giàu có theo dõi
từ trên bờ, tại chính chỗ tôi đang đứng, và tôi bắt đầu cảm thấy một nỗi đau
xót về những ngày sẽ không bao giờ nguôi ngoai được ấy. Chính hệ thống
kinh tế của các ông, nhà thờ của các ông đã gây ra chuyện này, và tôi không
tin sẽ có ngày món nợ đó được trả.”
Vậy là suốt quãng thời gian lưu trú dài êm đềm trên đảo Moçambique,
Cato Jackson đã phải trải qua một cơn chấn động tinh thần mạnh mẽ gồm
một phần đạo Hồi, một phần lịch sử, một phần ký ức về chủng tộc, và anh
bắt đầu đề ra những ý tưởng sẽ thúc đẩy anh với tư cách một con người.
Người dẫn dắt anh là ông Hajj’, người Ả rập từng nhìn thấy một cảnh mộng
năm hai mươi lăm tuổi và thấy cảnh đó đủ sức dẫn đường cho mình suốt
quãng đời còn lại. Ông giảng giải cho Cato nhiều điều, cảm phục trí thông
minh sắc sảo và lòng khao khát mãnh liệt của anh thanh niên da đen, nhưng
khi mọi bài giảng kết thúc, và Cato nghĩ rằng bây giờ anh đã hiểu được
những gì trước kia còn mù mờ, một hôm Gretchen nghe thấy anh xỉ vả giáo
hội Thiên Chúa đã thừa nhận chế độ nô lệ, và cô phát cáu nói, “Tất nhiên
anh biết gần như toàn bộ nô lệ bị chuyển đến đảo Moçambique đều là do
những tay buôn nô lệ người Ả rập vốn là tín đồ Hồi giáo sùng đạo chở đến
