Moçambique. Sau khi đọc xong đoạn tường thuật thê lương về chuyện người
Bồ Đào Nha đã dụ dỗ và ức hiếp những cư dân da đen đầu tiên rồi bán phần
lớn làm nô lệ, Cato vô tình xem đến phần liên quan tới lục địa châu Phi nằm
bên bờ Đại Tây Dương, vậy là anh đọc được câu chuyện về vua Afonso I,
từng trị vì bản địa Congo từ 1505 cho đến tận khi băng hà năm 1542.
Đó là một câu chuyện hấp dẫn, cuốn hút không kém bất kỳ chuyện gì
từng được tiết lộ ở châu Âu hay châu Á thời kỳ đó. Nó kể về việc cha của
Afonso - vị vua khôn ngoan trị vì một vùng rộng lớn hơn hầu hết các nước
châu Âu gộp lại - đã phản ứng ra sao trước sự xuất hiện của người da trắng,
đã né tránh họ như thế nào và ông đã làm gì để cố gắng chọn lọc cái tốt loại
bỏ cái xấu từ những cung cách khó hiểu của họ. Ông già đã giao người con
trai yêu quý nhất của mình, Afonso, cho một nhóm linh mục Thiên chúa
giáo trông nom, để trong mười năm liền họ chỉ dạy cho ông này những gì
tinh túy nhất trong nền văn hóa châu Âu. Họ là những nhân vật kiệt xuất,
bầy tôi tận tụy của Chúa và của Congo, họ đã đào tạo Afonso thành một
người da đen có đủ cả hiểu biết lẫn đầu óc tinh tế để dẫn dắt dân mình đi từ
chủ nghĩa ban sơ đến địa vị ngang hàng trong các hội đồng của thế giới.
Họ chỉ cho ông cách đổi những tài nguyên chưa hề động đến của Congo
lấy các kỹ năng của châu Âu, cách bảo vệ đất nước mình bằng các khối liên
minh khôn ngoan giữa những cường quốc một ngày kia có lẽ sẽ muốn thôn
tính nó, và quan trọng hơn cả là cách chuyển tiếp từ các vị thần bộ lạc sang
Cơ Đốc giáo, sao cho các quốc gia văn minh trên thế giới sẽ chấp nhận
Congo như một nước ngang hàng. Họ còn dạy ông nhiều điều khác nữa, và
đến năm hai mươi hai tuổi ông đã sẵn sàng trị vì vương quốc rộng lớn của
mình.
Ngoài nền giáo dục may mắn đó, Afonso còn là người có nhiều khả năng
bất thường vì ông sỡ hữu tài lãnh đạo hết sức lôi cuốn và một nhận thức
sáng suốt về chỗ đứng của mình và của dân tộc mình trong lịch sử. Ông còn
là một con người trung thực, dũng cảm trong chiến đấu, có ý thức chiến lược
sắc bén. Tóm lại, ông là nhà lãnh đạo xuất chúng nhất mà người da đen ở
châu Phi sinh ra được trong suốt hơn năm trăm năm, và nếu có bao giờ
