em cũng nên học... để chúng em có thể nhìn người da đen các anh và bản
thân người da trắng chúng em theo quan điểm khác.”
Nhưng cô nàng Monica sắc sảo đã nhìn ra lỗ hổng trong lập luận này:
“Các bạn có thể lý sự theo ý mình thế nào cũng được, và các bạn có thể mơ
tưởng hão huyền về những gì có khả năng xảy ra, nhưng có một sự thật tàn
nhẫn là lịch sử thế giới vẫn đang và có lẽ sẽ luôn luôn là lịch sử về những gì
mà người da trắng đã thành tựu được. Lịch sử Bỉ ít nhất có ý nghĩa gấp năm
mươi lần lịch sử Congo, chỉ nội chuyện Jan van Eyckd
thuật vẽ tranh sơn dầu và Maurice Maeterlinck
đã viết sách. Bao giờ ở
Congo có người thực hiện được cái gì giống thế, thì cũng đáng cho chúng ta
bỏ công bỏ sức ra nghiên cứu xem nền văn hóa của anh ta đã tạo điều kiện ra
sao cho anh ta làm được vậy. Nhưng cho tới lúc ấy thì...”
Cato nổi giận hỏi vặn, “Thế các tác phẩm điêu khắc ở Benin thì sao?” và
Monica, vốn đã phải nghe câu hỏi này cả trăm lần hồi còn ở Vwarda và
London, gắt lên, “Thế những cái đầu khổng lồ trên đảo Phục Sinh thì sao?
Chúng có làm nên lịch sử không? Một cơ may có tạo nên được cả nền văn
hóa không? Anh đã thấy lịch sử văn hóa châu Phi rồi đấy... Khi phái đoàn đó
đến thương lượng với Ngài Victor... rồi quay về nước và giết hại vợ ngài.
Châu Phi là thế.”
Cato nói, “Tình cờ anh lại nghĩ là các nhóm bộ lạc giết hại một phụ nữ da
trắng ở Vwarda không tốt hơn mà cũng chẳng xấu xa hơn các tín đồ Tin lành
tàn sát người Thiên chúa giáo ở Ailen. Cả nước này lẫn nước kia đều chưa
sẵn sàng để tự trị, nhưng chúng tôi bị kẹt giữa cả hai.”
Luôn cảm thấy không vui khi Cato và Monica tranh luận gay gắt,
Gretchen tìm cách điều hòa những quan điểm của họ bằng cách hỏi,
“Chuyện gì đã xảy ra với vua Afonso?” và Cato đáp, “Anh vẫn chưa đọc đến
phần ấy,” thì Monica liền nói, “Cá một bảng ăn sáu penny là ông ta bán
đứng thần dân của mình.” Sau này, khi Joe kể lại cho tôi nghe về cuộc tranh
luận, tôi hỏi anh có tham gia không và anh nói, “Tôi ngồi đó nhâm nhi vại
bia, lắng nghe và cố xác định xem mình nghĩ gì.” Tôi hỏi anh kết luận ra
sao, anh nói, “Giống như nhiều việc khác, tôi hầu như rất bối rối.” Khi mang
