tác động lên cột nước. Lực kéo lên của dịch xylem tạo nên sức trương bề
mặt trong xylem. Áp suất làm phình ống mạch xylem, nhưng sức trương lại
bóp thành ống. Sức trương do lực kéo thoát hơi nước tạo ra sẽ làm giảm
thấp thế nước trong xylem của rễ và do đó tạo lực hấp thụ nước từ đất vào
rễ qua lớp vỏ rễ đi vào trụ mạch. Lực kéo do thoát hơi nước chỉ có thể phát
huy tác dụng đến tận rễ chỉ trong trường hợp cột nước trong xylem không bị
đứt đoạn. Trong trường hợp hình thành bọt khí, bốc hơi nước trong mạch
xylem như khi mùa đông đến, dịch xylem bị đông lạnh, đều làm gãy đứt cột
nước trong mạch. Nếu các bọt khí phát triển nhiều sẽ ngăn chặn hoạt động
của các kênh vận chuyển nước của mạch xylem (có thể dùng microphôn để
nghe được sự chuyển động của bọt khí khi áp lên thân cây).
1.1.4. Khí khổng điều hòa tần suất thoát hơi nước
Lá cây có diện tích bề mặt rất lớn và có tỷ lệ diện tích/thể tích cao. Diện
tích bề mặt lá lớn là đặc điểm thích nghi của lá với sự hấp thụ được nhiều
ánh sáng cần thiết cho quang hợp. Tỷ lệ diện tích/thể tích cao tạo điều kiện
tối ưu cho sự hấp thu khí CO2 cần cho quang hợp và thải khí O2 do quang
hợp sản sinh ra.
Hơn nữa khi khí CO2 khuếch tán vào trong mô mềm của lá chúng sẽ
phân tán trong các xoang khí bao quanh các tế bào trung diệp, do đó diện
tích bên trong của lá tiếp xúc với khí CO2 tăng thêm từ 10 - 30 lần so với
diện tích mặt ngoài của lá. Mặc dù bề mặt lá rất rộng và tỷ lệ diện tích/thể
tích cao tạo điều kiện tăng cường quang hợp, nhưng đồng thời lại làm tăng
cao thoát hơi nước qua khí khổng. Như vậy xảy ra mâu thuẫn là cây vừa
phải chống mất nước vừa phải tăng cường quang hợp để cung cấp chất hữu
cơ cho hoạt động sống. Bằng cơ chế điều hòa đóng mở khí khổng, cây đã
giải quyết được mâu thuẩn này.
a) Hiệu ứng thoát hơi nước lên sự héo lá và nhiệt độ của lá
Lá làm thoát hơi nước với lượng lớn hơn khối lượng của chúng qua mỗi
ngày. Nước được vận chuyển trong mạch xylem với tốc độ 75cm/phút.
Nước liên tục được dâng lên lá do đó chúng không bị héo. Nhưng tốc độ
