Thời bao cấp “đói kém cả làng” ấy, mấy anh em tôi nhờ có mạ đi buôn
bán mà bữa ăn có cơm, có thịt, cá, có bún, bánh mướt để ăn, có kẹo cu đơ,
kẹo “cứt gà”... để cho mấy đứa con hàng xóm. Đặc biệt là nhờ mạ đi chợ
hay vô hiệu sách ở chợ Tréo, chợ Huyện mua sách về, mấy anh em tôi có
sách để đọc. Tủ sách nhà tôi có cả mấy ngàn cuốn sách, trường học ở xã
cũng không thể nhiều sách như thế! Có lẽ nhờ cái tủ sách ấy mà tôi lớn lên
có kiến thức rộng hơn, sâu hơn các bạn cùng làng đi học để làm người viết
văn, viết báo... Giá ai cũng như mạ tôi, biết bỏ bao cấp từ sớm thì dù có
chiến tranh, cuộc sống vẫn không đến nỗi nào.
Ngư phủ Trung Quốc
Kể chuyện thời bao cấp ở làng mà không kể chuyện các “đồng chí ngư
dân” Quảng Đông, Trung Quốc đã ăn cơm, uống nước làng tôi thì uổng
lắm.
Đó là mùa đông năm 1967. Tôi đang học lớp 9 ở trường cấp ba của
huyện, Chủ nhật về nhà với mạ. Đang đêm, đài quan sát của dân xã phát
hiện ra một chiếc tàu lớn đang tiến dần vào vùng biển làng tôi. Đài quan sát
tưởng là tàu chiến Sài Gòn từ miền Nam ra hay tàu Mỹ từ biển Đông vào
khiêu khích. Biển đang mùa động, sóng to lắm. Mấy trung đội dân quân xã
Ngư Thủy được lệnh báo động thức sẵn sàng chiến đấu suốt đêm. Làng tôi
chỉ cách cảng Cửa Việt 30 cây số, ở đó tàu chiến của Mỹ và quân đội Sài
Gòn rất nhiều loại tàu hiện đại. Đại đội nữ pháo binh Ngư Thủy cũng
hướng bốn khẩu súng 85 ly nòng dài vào con tàu lạ, đã đo đạc xác định tọa
độ, phương vị rất cẩn thận... Tất cả sẵn sàng chờ nổ súng.
Nếu ta nổ súng thì chiếc tàu tan tành ngay. Nhưng thấy dáng con tàu
vật vờ trên sóng như đang trôi, không có vẻ gì là sắp đánh nhau cả. Chị
Ngô Thị The, đại đội trưởng C Gái bàn với chính trị viên Ngô Thị Thản
chờ đợi, chưa ra lệnh nổ súng. Trời sáng dần. Con tàu trôi vào gần bờ hơn,
rồi mắc cạn. Người trên tàu lố nhố. Từ trên tàu họ ném xuống một chiếc
thuyền nan nhỏ với hai người chèo vào bờ. Đại đội trưởng dân quân xã lúc
