Lên huyện học, một tuần mạ bới cho tôi 12 lon gạo và một ruột tượng
khoai khô. 12 lon gạo một tuần, tức mỗi tháng tôi bới 12 ký gạo đi học,
chưa kể về ăn ở nhà ngày Chủ nhật. Trong khi đó tiêu chuẩn của tôi chỉ có
9 ký. Thức ăn gồm một lọ ruốc chưng, một bì cá khô, chai nước mắm. Tất
cả áo quần, sách vở, gạo, khoai, mắm ruốc được gánh bằng một que gỗ
dương khô, to bằng cánh tay người lớn, dài khoảng mét rưỡi. Que dương
này đến nơi chặt thành sáu khúc chẻ ra để làm củi đun trong sáu ngày.
Mang vác chừng ấy gạo củi, áo quần, sách vở đi bộ 20 cây số mới đến
trường. Nhiều bữa mưa lụt, nước lũ dâng ngập cả cánh đồng Lệ Thủy, mấy
đứa phải bọc tất cả vào tấm nilon bơi ba bốn cây số từ Quốc lộ 1A đến nơi
trọ. Có lần ba đứa tôi, Bạo và Vựng đi ngang cái cống giữa đồng, lũ lụt đã
làm trôi mất tấm ván dùng để bắc đi lại qua cống. Đằng sau lưng chúng tôi
có mấy em gái đi học xã Tân Thủy, Dương Thủy cũng sắp đến cống. Chúng
tôi vội vàng bắc mấy que dương sang cống. Sang cống rồi rút que dương lại
làm đòn gánh thủng thẳng đi như không có gì xảy ra. Các em Dương Thủy
thấy chúng tôi chơi khó, điên lên thi nhau kêu ơi ới: “Cho chúng em qua
với, ơi các anh đeo hụ... ơi!”. Ý (nói lái) các cô muốn nói xấu chúng tôi đi
học mang cả hũ mắm theo. Tức lắm. Chúng tôi tính bỏ đi cho đáng kiếp
mấy cô ngoa ngoắt kia. Nhưng rồi cũng quay lại bắc cầu cho các bạn qua
cống, sợ trễ giờ học của họ, dù sao các em cũng học cùng trường.
Một tháng 12 ký gạo hấp thêm khoai nữa mà ăn bữa nào cũng thấy đói
meo, giờ học cuối bụng cứ sôi sùng sục. Có lẽ do ăn ít đạm quá. Bữa ăn
nào cũng cơm với ít mắm. Giữa buổi học bụng đã tóp lại, sôi réo. Đang tuổi
lớn mà. Chúng tôi ở trọ trong nhà cụ Huấn, làm nghề đánh bắt cá trên sông,
ở thôn Cổ Liễu. Hàng ngày tôi mượn niêu nhỏ của bà cụ già để nấu cơm.
Cơm của cụ trắng, thơm, bữa nào cũng còn dính trong niêu vài ba thìa. Tôi
không rửa niêu mà đổ gạo vào nấu luôn để mong cho bát cơm của mình đầy
thêm.
