Rất nhiều nếu không phải là phần lớn những kẻ đào ngũ là thuộc nhóm dân
thường bị bắt vào cho đủ số này. Ví dụ như một tỷ lệ lớn trong số 93 người
đào ngũ của Sư đoàn súng trường cận vệ số 15 đều là “cư dân Stalingrad sơ
tán đến Krasnoarmeysk”. “Những người này hoàn toàn chưa qua huấn luyện
và một số còn không có quân phục. Trong lúc vội vàng huy động, nhiều
người còn chưa bị thu giấy căn cước”. Đó là một sai lầm lớn theo báo cáo
gửi về Moskva. “Cải trang bằng thường phục và có sẵn căn cước, họ dễ
dàng qua sông Volga. Thu hồi căn cước của binh lính là cần thiết và cấp
bách”.
Các Chính ủy tức giận vì tin đồn rằng quân Đức cho phép những người
Nga và Ukraina có quê trong vùng tạm chiếm nếu đào ngũ sẽ được về nhà.
“Sự thiếu rèn luyện chính trị đã bị mật vụ Đức lợi dụng, chúng dụ dỗ lôi kéo
binh lính không vững vàng đào ngũ, nhất là những ai có gia đình đang kẹt
lại trong vùng địch tạm chiếm”. Những người chạy nạn khi quân Đức tiến
vào không hề biết số phận gia đình, nhà cửa của mình thế nào.
Đôi khi kẻ đào ngũ bị bắn trước hàng quân để làm gương. Nhưng thường
thì kẻ bị kết án sẽ bị một đội thuộc vệ binh của ban đặc biệt NKVD đưa đến
trường bắn phía sau chiến tuyến. Tại đó, anh ta bị bắt lột quân hàm quân
hiệu để có thể dùng lại quân phục và giày ủng cho người khác. Tuy thế
nhiệm vụ đơn giản này không phải lúc nào cũng được như ý. Sau một vụ
hành quyết ở Sư đoàn súng trường số 45, một tải thương cắc cớ kiểm tra
thấy mạch tử tội vẫn còn đập. Anh ta đang định gọi người thi địch bắt đầu nã
pháo. Kẻ bị hành hình nhổm dậy, đứng lên và loạng choạng đi về phía chiến
tuyến Đức. “Không thể nói chắc (hắn) có thoát chết không”, báo cáo gửi về
Moskva cho biết.
Ban đặc biệt của Sư đoàn súng trường số 45 hẳn phải có đội hành quyết
bắn tệ bất thường; thực ra người ta thắc mắc có phải họ uống thêm rượu mới
đủ dũng khí làm việc này không. Trong một trường hợp khác, họ được lệnh
hành quyết một người lính can tội tự thương. Như thường lệ anh ta bị lột
quân phục, bị bắn rồi vứt xác vào một hố đạn. Sau khi quấy quá phủ lên ít
đất cho có, tổ bắn quay về Sở Chỉ huy Sư đoàn. Hai giờ sau, người lính vừa
