1812: “Khi binh lính lầu bầu, sĩ quan chớ có nghe”. Hầu hết thừa nhận rằng
trong chiến tranh, khi người ta đối mặt với cái chết, họ cần được nói ra
những gi họ nghĩ. Giữa đồng đội với nhau trên chiến tuyến, binh lính không
ngần ngại chỉ trích các quan chức đảng bất tài, tham nhũng và truy bức.
Nguy cơ có thể bị giết bất cứ lúc nào khiến họ bất chấp các Chính ủy và các
chỉ điểm của ban đặc biệt.
Hầu hết các vụ chống Soviet đều xảy ra ở tuyến sau. Các tân binh mới đến
mà hay cằn nhằn là rất dễ bị đồng đội lính nghĩa vụ tố cáo. “Đa số những
người bị bắt là người quê vùng tạm chiếm”, báo cáo cho biết nhiều khả năng
họ đã có kế hoạch “phản bội tổ quốc và theo địch”.
Các bài phóng sợ trên báo chí viết rằng các frontoviki (lính tiền tuyến)
trong chiến hào hăng hái bàn luận về tài lãnh đạo hào hùng của đồng chí
Stalin và xung phong với tiếng thét xung trận “Za Stalina!” (Vì Stalin), chỉ
mang nặng tuyên truyền. Yury Belash, một nhà thơ chiến sĩ, có viết một câu:
^tThực tình,
trong chiến hào,
điều cuối cùng chúng tôi nghĩ đến là Stalin.$t
Các báo lấy một câu chắc là của Chuikov nói trong cuộc họp hội đồng
quân sự: “Mỗi người phải là một tảng đá của thành phố” làm khẩu hiệu. Một
trong các sĩ quan của Chuikov thán phục đế theo rằng Tập đoàn quân số 62
“gắn kết các tảng đá của thành phố mang niềm cảm hứng Stalin giống như
khối bê tông sống”. Chủ đề này đã đạt đến tính biểu tượng cao nhất ở đài
tưởng niệm khổng lồ sau chiến tranh được dựng trên đồi Mamaev, ở đó hình
hài những người lính lẫn trong các đống đổ nát được thể hiện một cách có
dụng ý trên tấm phù điêu bằng gạch.
Giày ủng, quân phục và trang bị là để cấp phát cho các binh đoàn đang
được thành lập ở hậu phương. Với lính trên mặt trận Stalingrad, các thứ thay
thế không đến được từ kho quân nhu mà từ thi thể người chết. Đến lúc chôn
cất thì không có gì bị bỏ phí. Thậm chí còn phải cử người lên dải giáp ranh
để lột đồ của các xác chết chỉ chừa lại đồ lót. Khi mùa đông đến với toàn bộ
sức mạnh của nó thì quần áo ngụy trang trong tuyết trở nên đặc biệt quý giá.
