Nhiều người còn không thể ra được bờ sông, bị kẹt lại phía sau phòng
tuyến quân Đức do Tập đoàn quân số 6 tiến quá nhanh. Ngày 2 tháng 9,
Hitler ra lệnh thường dân rời khỏi Stalingrad, nhưng đợt di tản đầu tiên là tự
phát hơn là có tổ chức. Một hàng dài người tản cư rời thành phố hướng về
phía tây đến vùng Đức chiếm vào ngày 14 tháng 9 với một chút của cải còn
sót chất lên xe kéo hoặc nhét trong các va li bằng giấy bìa. Một phóng viên
Đức trông thấy dân thường trúng đạn pháo chỉ còn một khúc thân máu me
với quần áo rách tươm, bàn tay bị cắt rời mắc trến dây điện báo trên cao.
Nhưng những ai an toàn đến được vùng Đức chiếm cũng không có hy vọng
tìm được đồ ăn. Các đơn vị của Tập đoàn quân số 6 đã nhanh tay hơn: trưng
thu, hái lượm mọi thứ thóc lúa trong vùng cho mình. Ngay cả các nông dân
Cossack, một số trong đó còn là cựu Bạch Vệ đã đem bánh mì và muối
nghênh đón quân Đức như những người giải phóng, cũng bị khoắng sạch đồ
ăn thức dùng.
Hình ảnh những người tản cư có thể khơi dậy những suy nghĩ lẫn lộn, như
một thượng sĩ thuộc Sư đoàn bộ binh số 295 vô tình để lộ trong một lá thư
gửi về nhà. “Hôm nay con thấy nhiều người tị nạn từ Stalingrad ra. Cảnh
tượng thật là thê thảm. Trẻ con, phụ nữ, người già — già bằng ông nội đấy
— nằm ngay bên đường, quần áo phong phanh, không có gì tránh rét. Dù họ
là kẻ thù của chúng ta nhưng nhìn mà sốc quá. Vì lý do này, không có lời
nào đủ để cảm ơn lãnh tụ và Chúa trời cho đất nước ta vẫn còn chưa đến nỗi
rớt mồng tơi thế này. Con đã nhìn thấy nhiều thảm cảnh trong cuộc chiến
này, nhưng Nga là ghê nhất. Ghê hơn cả là Stalingrad. Bố mẹ không hiểu
được đâu - phải nhìn thấy mới biết”
Nhiều ngàn phụ nữ và trẻ em bị bỏ lại trong thành phố tìm kiếm nơi
nương thân trong đống đổ nát, cống rãnh, trong các hang hốc đào ở bờ sông
dốc đứng. Hình như còn có người dân lẩn lút trong các hố đạn trên đồi
Mamaev ngay trong những trận đánh ác liệt nhất. Dĩ nhiên nhiều người
không thoát được. Simonov trong lần đến đầu tiên đã ngạc nhiên. “Chúng
tôi đi qua một cây cầu bắc ngang một con mương chạy qua thành phố. Tôi
không bao giờ quên được cảnh tượng mở ra trước mắt. Con mương trải ra
bên trái bên phải tôi lúc nhúc sự sống, giống như những tổ kiến lỗ chỗ hang
