nghiệp đến vùng núi Urals và việc quân sự hóa lực lượng lao động. Hơn
1.500 nhà máy đã được sơ tán từ các vùng phía tây Liên Xô sang bên kia
sông Volga, nhất là Urals, tập hợp lại một đội ngũ kỹ thuật làm việc cực khổ
suốt mùa đông. Không có mấy nhà máy được sưởi ấm. Nhiều nhà máy mới
đầu còn không có cửa sổ hay mái lợp tử tế. Một khi các dây chuyền đã khởi
động là không bao giờ ngừng, trừ trường hợp hỏng hóc, mất điện hay thiếu
các phụ tùng quan trọng. Người thì không đáng lo. Chính quyền Soviet chỉ
việc tuyển số dân mới lớn vào làm công nhân. Chấp nhận mọi giá: thời gian,
tài năng, và các tai nạn công nghiệp, sự hy sinh tập thể cả cưỡng ép lẫn tự
nguyện, chính quyền Soviet đã tạo nên những thành tựu ghê gớm.
Vào lúc Hitler vẫn không chấp nhận cho phụ nữ Đức làm việc trong nhà
máy thì việc sản xuất của Liên Xô phụ thuộc vào việc động viên các mẹ các
chị tham gia. Hàng chục ngàn phụ nữ mặc đồ vải thô - “những chiến binh
vạn năng” - đẩy các tháp pháo xe tăng trên móc cẩu vào dây chuyền, hay
cắm cúi bên cỗ máy tiện, nhiệt thành tin rằng việc mình đang làm sẽ giúp
cho chồng con. Những tấm áp phích không ngừng nhắc nhở họ vai trò của
mình: “Bạn làm gì để giúp tiền tuyến?”
Chelyabinsk, một trung tâm công nghiệp chiến tranh lớn ở Urals, được
gọi là Tankograd - thành phố tăng. Ít lâu sau, các trường huấn luyện tăng
được mở gần bên các nhà máy. Đảng tổ chức các mối liên kết giữa công
nhân với các đơn vị quân đội, trong khi các nhà máy còn quyên góp để mua
thêm nhiều tăng. Một pháo thủ xe tăng tên là Minakov đã sáng tác mấy vần
diễn tả dây chuyền sản xuất Ural:
^tĐể giết quân thù
Để vui bè bạn
Xe gì tốt thế
Là T-34!$t
Về sau có người đề xuất công nhân dây chuyền sản xuất thành lập một
trung đoàn tăng tình nguyện Ural số 1. Ban tổ chức thông báo chỉ trong 36
giờ sau khi yết bảng đã có tới “4.363 đơn xin gia nhập, trong đó có tới 1.253
là phụ nữ”.
