Ngay cả các trại cải tạo lao động cũng sản xuất được lượng đạn dược cao
hơn nhiều so với các trại như vậy của Đức. Mà các vụ phá hoại cũng ít hơn
hẳn. Tù nhân trong các Gulag cũng tin tưởng vào chiến thắng bọn xâm lược.
Viện trợ của đồng minh ít khi được nhắc tới trong các báo cáo Soviet vì lý
do tuyên truyền, nhưng đóng góp của nó để giúp Hồng quân chiến đấu trong
mùa thu 1942 cũng không nên bỏ qua. Stalin từng phàn nàn với Zhukov về
chất lượng của máy bay chiến đấu Hurricane do Churchill cung cấp, còn xe
tăng Anh và Mỹ thì không thể so được với T-34. Ủng và áo choàng quân
dụng ủy thác của Anh không được lính Hồng quân ưa chuộng vì chúng vô
dụng trong tác chiến mùa đông. Nhưng phương tiện vận tải của Mỹ - nhất là
Ford, Willy và xe tải Studebaker và xe Jeep - và thực phẩm, hàng triệu tấn
bột mì trong các bao trắng in hình đại bàng Mỹ, các thùng thịt hun khói hay
thịt bò hộp từ Chicago đã tạo nên khác biệt lớn, tuy không được công khai
thừa nhận, trong khả năng cầm cự của Liên Xô.
* * *
Zhukov biết rõ tầm quan trọng của việc tìm được đúng người chỉ huy các
đơn vị cơ giới chiến đấu. Đến cuối tháng 9, ông đòi Stalin chỉ định Tướng
Konstantin Rokossovsky, một nạn nhân cũ của NKVD thời Beria, vào chức
Tư lệnh Phương diện quân sông Đông, kéo dài từ chỏm phía bắc của
Stalingrad sang phía tây đến Kletskaya, ngay phía sau khúc quanh lớn của
sông Đông. Cùng lúc đó, Trung tướng Vatutin được giao chỉ huy Phương
diện quân Tây Nam mới ngay bên cánh phải Rokossovsky, đối mặt với Tập
đoàn quân Romania số 3.
Ngày 17 tháng 10, Bộ Tư lệnh Phương diện quân sông Đông ra lệnh tất cả
dân thường “trong vòng 25 km cách tiền tuyến” đến 29 tháng 10 phải di tản
hết. Ngoài ý an toàn, nhà chức trách quân sự còn muốn giấu quân trong các
làng vào ban ngày trên đường họ ra mặt trận. Đây là một công việc đồ sộ vì
người di tản phải đưa theo “bò, cừu, lợn, gà và lương ăn một tháng”. Bò
được dùng làm vật kéo và tất cả máy kéo của nông trang tập thể, máy gặt
