phục mùa đông. Đường rút lui ngổn ngang vũ khí, mũ sắt và trang bị. Phần
lớn lính Romania không có gì nhiều ngoài bộ quân phục màu nâu. Họ đã
quăng đi mũ sắt lúc chạy trốn. Ai may mắn, chủ yếu là sĩ quan, thì đội mũ
lông cừu kiểu Baỉkan. Xe cộ trúng đạn bốc cháy phải đẩy qua một bên hoặc
xuống vệ đường. Ở một nơi có khẩu cao xạ nòng toác ra, cong xuống như
một bông hoa quái dị. Gần hơn đến các cây cầu qua sông Đông, đường tắc
cứng nào xe tải, xe tham mưu, xe liên lạc, ai cũng cố chen qua, các xe kéo
nông trang và những khẩu pháo cổ lỗ do những con ngựa đói kiệt sức kéo.
Chốc chốc lại rộ lên một cơn hoảng loạn với những tiếng gào “Tăng Nga!”
Quân đoàn tăng số 16 Soviet đang đánh thọc qua Sư đoàn bộ binh số 76 về
hướng Vertyachy, đe dọa cắt đứt những đơn vị quân Đức bị rớt lại bên bờ
tây.
Vài cảnh tượng xấu xí nhất diễn ra khi đến gần cây cầu ở Akimovsky, với
lính tráng hò hét, chen lấn, thậm chí còn đánh nhau để qua được bờ đông.
Người yếu và thương binh bị giẫm lên người. Đôi lúc các sĩ quan dọa dẫm
nhau vì không để người của họ qua trước. Đến cả phân đội quân cảnh trang
bị tiểu liên cũng không thể lập lại trật tự. Một số lớn lính không muốn chen
lấn ẩu đả thì thử đi bộ qua sông Đông đóng băng. Đoạn gần bờ thì băng dày
và chắc, nhưng ra đến giữa lại có những chỗ yếu. Ai bị thụt xuống sông là
xong đời. Không ai nghĩ đến chuyện ra cứu họ. Nhiều người trong đầu đã
liên tưởng tới Berezina.
Đôi lúc trên đường rút, một sĩ quan cũng râu ria không cạo hệt như lính
tráng xung quanh, quyết định đứng ra dẹp cảnh quân hồi vô phèng này. Ông
ta rút súng, bắt mấy tên lạc ngũ lại rồi dùng họ làm tâm, dồn hết số còn lại
vào thành một đám như quả bóng tuyết. Các tốp vũ khí nặng và pháo thủ
được trưng dụng để tạo thành một nhóm chiến đấu. Các lực lượng bị xé lẻ,
không chịu cũng phải chịu, người trước kẻ sau đứng vào vị trí chờ xe tăng
Soviet hay kỵ binh hiện ra từ sương mù.
Trên bờ đông bên kia sông, làng nào cũng đầy nhóc lính Đức lạc đơn vị
kéo nhau đi kiếm đồ ăn, tìm chỗ tránh rét. Lính Romania kiệt sức, đói dở, đã
rút lui cả tuần nay rồi, chả được tí thông cảm nào của đồng minh. “Quân
