các cuộc vây ráp người Do Thái ở Kiev và chuyền họ đến khe núi Babi Yar,
nơi xảy ra cuộc thảm sát.
Bây giờ nhìn lại rất khó đánh giá cấp trung đoàn biết được đến đâu về bản
chất của kế hoạch diệt chủng, trong đó thứ vũ khí tàn ác nhất có lẽ là bỏ đói.
Một số ít sĩ quan đã được biết chỉ thị ra ngày 23 tháng 5 kêu gọi quân đội
Đức ở phía đông chiếm đoạt tất cả những gì họ cần, đồng thời gửi về Đức ít
nhất 7 triệu tấn ngũ cốc mỗi năm; tuy vậy cũng không khó đoán nội dung cơ
bản với những mệnh lệnh triệt hạ. Các lãnh đạo Quốc xã không hề ảo tưởng
về dân chúng Ukraina bị tước đoạt nguồn sống. “Hàng chục triệu người sẽ
chết đói”, Martin Bormann dự kiến. Còn Goering thì huênh hoang rằng dân
chúng phải ăn cả da yên ngựa Cossack.
Khi những mệnh lệnh phi pháp của chiến dịch Barbarossa được soạn thảo
vào tháng 3 năm 1941 thì Tướng Franz Halder, Tổng Tham mưu trưởng, là
người chịu trách nhiệm chính trong việc cho phép quân đội trả thù tập thể
đối với dân thường. Ngay tuần đầu tiên tháng 4 năm 1941, hai nhân vật
chống đối chế độ là cựu Đại sứ Ulrich von Hassell và Tướng Ludwig Beck
đã được xem những mật lệnh này từ tay Trung tá Helmuth Groscurth, người
đã bị trừng phạt sau khi đầu hàng tại Stalingrad. “Nó khiến tóc ta dựng
đứng”, Hassell ghi trong nhật ký, “khi được biết về các biện pháp được áp
dụng ở Nga và về việc xuyên tạc một cách hệ thống luật lệ chiến tranh liên
quan tới thường dân vùng bị chiếm thành chuyên quyền độc đoán không
kiểm soát — thực chất là bóp méo mọi luật lệ. Những cái đó dang biến nước
Đức thành thứ chỉ có trong tuyên truyền của kẻ thù”. “Quân đội”, ông nói
thêm, “hẳn cho rằng mọi trách nhiệm trong việc giết chóc và đốt phá đó lực
lượng SS phải gánh chịu”.
Hassell bi quan cũng phải. Tuy cũng có một số ít chỉ huy quân đội miễn
cưỡng truyền đạt các chỉ thị nhưng số khác lại ban hành cho quân lính của
mình những mệnh lệnh chẳng khác gì do cơ quan của Goebbels soạn. Khét
tiếng nhất vẫn là mệnh lệnh của Thống chế Reichenau, tư lệnh Tập đoàn
quân số 6. Tướng Hermann Hoth, tư lệnh Tập đoàn tăng số 4 trong Chiến
dịch Stalingrad từng tuyên bố: “Tiêu diệt bọn Do Thái ủng hộ Bolshevik và
