một sự đối xử tốt hơn là không thực tế, nhất là nếu người ta biết Wehrmacht
đối xử thế nào với tù nhân của họ, cả quân đội lẫn dân thường, trên đất Liên
Xô.
Tuy nhiên, điều các thầy thuốc sợ hơn cả không phải tỷ lệ tử vong vì đói
mà vì dịch sốt phát ban. Nhiều người đã đoán có một đợt bùng phát trong
Kessel khi xuất hiện những ca đầu tiên nhưng không dám nói vì sợ tạo ra
tâm trạng hoảng loạn. Trong hệ thống đường hầm, họ tiếp tục cách ly các
loại bệnh khác nhau khi chúng xuất hiện, dù dó là bạch hầu hay sốt phát ban.
Họ đã năn nỉ chính quyền cung cấp các phương tiện trừ chấy rận nhưng
nhiều lính Hồng quân và cả cư dân dịa phương vẫn bị lây như thường.
Không có gì lạ là có nhiều người chết đến thế. Xem ra cũng không có
nhiều lý do để người ta giành giật sự sống. Hy vọng đoàn tụ gia đình quá
mong manh. Nước Đức quá xa xôi, cứ như là một thế giới khác mà giờ đây
có vẻ huyền hoặc. Cái chết hứa hẹn một sự giải thoát khỏi những đau khổ,
và càng về cuối cái đau cũng cạn mà sức cũng kiệt, chỉ còn cảm giác trôi nổi
chống chếnh. Xem ra sống sót được chỉ là những người còn tiếp tục đấu
tranh nhờ vào tín ngưỡng hoặc cứng đầu không chịu chết ở nơi dơ dáy như
vậy, hoặc quyết tấm sống vì gia đình mình.
* * *
Ý chí sống có vai trò quan trọng đối với những người phải đi bộ đến các
trại tù. Weineirt đã tả họ như “những bóng ma rách rưới thất thểu chuệnh
choạng” đi theo lưng người phía trước. Đi một lúc nóng người lên, lập tức
rận hoạt động hăng hơn. Dân chúng có người giật mền từ trên người họ, tát
vào mặt họ, thậm chí còn ném đá vào họ. Tốt nhất là đi ở các hàng đầu và an
toàn nhất là đi gần một trong những người áp giải. Vài người lính đi ngang
qua, bất chấp lệnh cấm cứ bắn bừa vào hàng tù binh để trả thù, giống như
lính Đức đã bắn vào hàng tù binh Hồng quân vào năm 1941.
Những người may mắn hơn đi thẳng tới một trong các trại tập trung trong
vùng, dù chúng có chỗ xa chỗ gần khác nhau. Chẳng hạn nhóm phía bắc
