đó là có thật, nhưng Guderian và đồng nghiệp của ông lại đánh giá thấp
khao khát học hỏi từ những sai lầm của Hồng quân.
Quá trình cải tổ dĩ nhiên không thể dễ dàng và nhanh chóng được Stalin
và các quan chức của ông, nhất là các Chính ủy cấp cao, không chịu thừa
nhận rằng sự can thiệp chính trị và sự cố chấp đến ám ảnh đã gây ra những
thảm họa đó. Chỉ huy các phương diện quân và tập đoàn quân bị trói buộc
bởi các chỉ thị quân sự vội vã từ Kremli. Đã thế, hệ thống “chỉ huy kép” để
Chính ủy phê chuẩn các mệnh lệnh lại được tái lập vào ngày 16 tháng 7 lại
càng khiến tình hình tệ thêm. Một số Chính ủy Hồng quân cố trốn tránh
trách nhiệm bằng cách gán cho các chỉ huy tuyến trước và đội ngũ sĩ quan
của họ tội phản quốc, phá hoại hay hèn nhát.
Tướng Pavlov, chỉ huy khu vực trung tâm mặt trận và chính là ông tướng
đã gào thét trên điện thoại rằng các thủ trưởng bên trên biết rõ hơn chuyện gì
đang diễn ra, đã không thoát được dù đã chấp hành nghiêm chỉnh mệnh
lệnh. Bị buộc tội phản bội, ông trở thành nạn nhân nổi tiếng nhất bị hành
quyết trong đợt thanh trừng thứ hai trong Hồng quân, có thể tưởng tượng
được trạng thái tê cứng trong các sở chỉ huy. Một sĩ quan công binh chuyên
gia về mìn đến một trung tâm chỉ huy được các tay súng NKVD đi theo hộ
tống chỉ vì họ biết đường đã được đón tiếp với thái độ sợ sệt. Một vị tướng
cứ lắp bắp không ngớt: “Tôi ở cùng bộ đội, mà tôi đã làm mọi thứ - tôi chả
tội tình gì cả”. Mãi đến lúc đó viên sĩ quan công binh mới hiểu ra rằng, nhìn
thấy quân hàm màu xanh của những người đi cùng, các sĩ quan tham mưu cứ
tưởng anh đến bắt họ.
* * *
Giữa lúc nhốn nháo hoảng hốt đó, công việc chuẩn bị cho cải tổ đã bắt
đầu. Chỉ thị của Zhukov từ Stavka ngày 15 tháng 7 năm 1941 đưa ra “một số
kết luận” về “kinh nghiệm ba tuần chiến tranh chống phát xít Đức”. Luận
điểm chính của ông là thông tin liên lạc của Hồng quân quá tệ, các đơn vị
quá cồng kềnh chậm chạp rất dễ trở thành mục tiêu không kích. Các tập
