từ điện Kremli gọi điện cho Volsky. Ông này đã rút lại bức thư của mình.
(TG)
Bản gốc có thể nhầm chăng? Phần trên nói là lệnh của Paulus, hợp lý
hơn.
Toteruonntag (Chủ nhật của người đã khuất) hoặc Totenfest: một ngày
lễ tôn giáo của Đức, chủ yếu của nhà thờ Tin Lành phái Luther.
Berghof là ngôi nhà của Hitler ở Obersalzberg gần Berchtesgaden.
Khác với Wolfsschanze, trụ sở chính ở Đông Phổ, Hitler đã ở Berghof nhiều
hơn bất cứ nơi nào khác trong Thế chiến II.
Reichsmarschall: quân hàm cao nhất của quân đội Đức, cao hơn thống
chế (Generalfeldmarschall = field marshall). Duy nhất Hermann Goering, tư
lệnh Không quân Đức, được phong quân hàm này.
Họ tưởng Hitler có thể bị các sĩ quan cao cấp ép phải rời bỏ cương vị
tổng tư lệnh. Lúc đó một thay đổi chế độ có thể được thực hiện mà không
gây nhiều xáo động và bạo loạn như hồi tháng 11 năm 1918. Một cách nhìn
nhận ngây thơ về tính cách của Hitler. Một chống đối nhỏ sẽ châm ngòi cho
một cuộc tắm máu thì đúng hơn. Chỉ những người trẻ tuổi như Tresckow và
Stauffenberg mới nghĩ rằng chỉ có thể hạ bệ Hitler bằng cách ám sát. (TG)
Các con số hồi đó so với những công bố gần đây khác nhau khá xa,
nhiều khi còn không phân định quốc tịch. Chênh lệch lớn nhất là giữa con số
51.700 Hiwi đi theo các sư đoàn vào giữa tháng 11 với con số 20.300 trong
danh sách nhận suất ăn ở Tập đoàn quân số 6 vào ngày 6 tháng 12. Không rõ
là do thương vong nặng nề quá mà Hiwi tranh thủ cơ hội bỏ trốn trong lúc
rút chạy vào cuối tháng 11 hay những người Nga đã được sung vào quân số
chiến đấu của các sư đoàn. Xem thêm chi tiết ở Phụ lục B. (TG)
“Manstein đang đến!” (Nguyên văn tiếng Đức)
Tiếng Nga: Операция Сатурн.
Cannae: một làng cổ ở Đông Nam Italia, nơi Tướng Hannibal xứ
Carthage đã bao vây và đánh bại quân La Mã vào năm 216 TCN. Sau này
Liên Xô cũng sẽ so sánh trận Stalingrad với trận Cannae.
