không ra là lính Wehrmacht nữa. Những đôi ủng bó sát, đế bọc thép của họ
càng đẩy nhanh quá trình tê cóng nên họ đành lấy trộm quần áo giày ủng của
tù binh hoặc của dân.
Chiến dịch Cuồng phong có thể đã gây cho Hồng quân nhiều tổn thất,
nhưng đổi lại, tổn thất của Wehrmacht về binh lính và sĩ quan được huấn
luyện kỹ thì không thể bù đắp được. “Đây không còn là sư đoàn ngày
trước”, cha tuyên úy Sư đoàn tăng số 18 viết trong nhật ký. “Nhìn quanh
toàn những bộ mặt mới. Khi hỏi thăm về ai đó thì câu trả lời luôn là: đã chết
hoặc bị thương”.
* * *
Thống chế von Bock đã buộc phải thừa nhận vào đầu tháng 12 rằng chẳng
còn hy vọng gì vào “thành công chiến lược” nữa. Các quân đoàn của ông đã
kiệt quệ và các ca hoại tử vì tê cóng - đến Giáng sinh đã lên tới 100.000 - đã
nhanh chóng vượt qua con số bị thương. Nhưng mọi hy vọng rằng Hồng
quân cũng không đủ sức tấn công bỗng tiêu tan, giống như nhiệt độ tụt
xuống tới âm 25°C.
Các sư đoàn Sibir, trong đó có nhiều tiểu đoàn trượt tuyết, chỉ là một phần
của lực lượng phản công được bí mật chuẩn bị theo lệnh của Stavka. Các
máy bay và các phi đội mới từ Viễn Đông chuyển về đã tập trung tại các sân
bay phía đông Moskva. Khoảng 1.700 xe tăng, chủ yếu là loại T-34 cơ động
nhanh có xích rộng khác thường, chạy trên băng tuyết tốt hơn hẳn xe tăng
Đức, cũng đã sẵn sàng triển khai. Phần lớn lính Hồng quân, nhưng không
phải tất cả, được trang bị để tác chiến mùa đông với áo bông và quần áo
trắng ngụy trang. Đầu họ được giữ ấm bằng ushanka, loại mũ lông, có hai
miếng che tai, còn dưới chân là đôi valenki (ủng dạ). Họ còn có cả miếng
che các bộ phận hoạt động của súng và loại dầu đặc biệt chống đông.
Ngày 5 tháng 12, Phương diện quân Kalinin của Tướng Ivan Koniev tấn
công vào rìa sườn phía bắc của quân Đức. Hàng loạt rocket Katyusha bắn từ
các ống phóng xếp chồng mà lính Đức đặt cho biệt danh là “Đàn Organ
