10 • Thiền sư Ajahn Chah
đó. Khi tâm gặp thứ gì đó tốt, nó không thay đổi để trở nên
tốt. Khi tâm gặp thứ gì xấu, nó cũng không xấu theo. Đó là
lúc tâm có trí tuệ minh sát rõ ràng để nhìn thấu bản nhất của
mọi thứ. Lúc đó có một sự hiểu biết rằng: về bản chất tâm là
những trạng thái không chất liệu nào trong đó.
Trí tuệ của Đức Phật nhìn thấy tất cả mọi thứ đều là vô
thường, bất toại nguyện (khổ) và vô ngã. Phật muốn chúng
ta nắm vững hoàn toàn theo cách này. Sự biết thì biết theo
đúng lẽ thực của sự thật. Khi nó biết sự sướng hay sự khổ, nó
vẫn không động vọng. Cảm xúc hay sự động vọng theo sự
sướng là một dạng sinh. Khuynh hướng theo buồn phiền là
một dạng chết. Khi nào còn có chết là còn có sinh, và cái gì
được sinh ra rồi cũng chết. Có sinh có diệt, có diệt có sinh.
Những thứ còn sinh và diệt là còn dính trong vòng sinh
thành liên tục bất tận. Khi tâm người thiền đi đến trạng thái
hiểu biết được lẽ thực trên, thì sẽ không còn nghi vấn gì về
sự trở thành và tái sinh tiếp diễn là có hay không. Người tu
tự mình biết rõ là sẽ có, và sẽ còn tiếp diễn mãi trong vòng
sinh, trở thành, và chết. Không cần phải hỏi ai khác về vấn đề
này.
Đức Phật đã điều tra về mọi mặt những hiện tượng
hữu vi, và nhờ đó Phật có khả năng buông bỏ tất cả chúng.
Thân năm uẩn cũng buông bỏ luôn, và sự biết chỉ như một
người quan sát khách quan về cái tiến trình sinh diệt của sự
sống đang diễn ra. (Giống như người ngồi quan sát một trận
banh một cách khác quan, không thiên vị bên nào, không bên
nào là của ta hay là gì của ta cả; trò chơi tiếp diễn ta biết rõ
hai bên lúc thắng lúc thua, lúc được lúc mất... ta mặc kệ và
buông bỏ. Chỉ ngồi quan sát những sự thắng thua có mất đó
diễn ra mà thôi. Bên nào thua hay ăn ta cũng không buồn
hay vui gì cả. Ta bình tâm và buông bỏ, và chỉ ngồi quan sát).
Trở lại, là người tu khi trải nghiệm điều gì tích cực, ta không
