Lẽ sinh diệt, lý tu hành • 9
phúc, ta lại khổ. Hết sướng thì khổ, hết khổ thì sướng. Chúng
ta cứ bị dính trong cái vòng lẩn quẩn bất tận, chúng ta cứ
luân hồi đảo tới đảo lui trong thiên đường và địa ngục.
Trước khi giác ngộ, Phật đã nhận ra trong tâm mình về
cái hình thái luân hồi này. Phật biết rõ những điều kiện tạo ra
sinh tử vẫn chưa ngừng diệt. Sự nghiệp tu hành vẫn chưa
hoàn tất. Tập trung nhìn vào tính chất có điều kiện [hữu vi]
của sự sống, Phật đã quán xét đúng theo lẽ thực tự nhiên: ''Vì
có nguyên nhân nên còn có sinh, vì có sinh nên có tử và tất cả
mọi thứ chuyển động, đến đi, sinh diệt''. Phật đã lấy những
chủ đề này để quán xét về sự thật của năm tập hợp uẩn cấu
thành nên cái ‘con người’. Tất cả mọi thứ thuộc thân và tâm,
mọi thứ được nhận thức và tư duy, đều là có điều kiện (tùy
duyên), không ngoại trừ thứ gì. Khi Phật đã biết được lẽ thực
này, Phật đã dạy chúng ta phải buông bỏ tất cả. Khi Phật biết
được sự thật đó, Phật đã dạy chúng ta phải từ bỏ tất cả. Phật
khích lệ mọi người hãy hiểu biết theo đúng lẽ thực của sự
thật. Nếu chúng ta không hiểu đúng theo lẽ thực tự nhiên,
chúng ta sẽ khổ. Chúng ta sẽ không thể buông bỏ những thứ
thân tâm đó. Tuy nhiên, khi chúng ta đã nhìn thấy lẽ thực
của sự thật, chúng ta sẽ nhận ra cách mọi thứ đã che mờ và
dẫn lừa chúng ta như thế nào. Như Phật đã dạy: ''Tâm không
có thể chất gì hết, nó không là cái gì cả''.
Tâm không phải là cái gì được sinh ra thuộc về ai hết.
Nó không chết như cái ‘tâm của ai’. Tâm này là tự do, sáng
tỏ, tỏa sáng, và không bị dính bất cứ vấn đề hay thứ gì hết.
Lý do có vấn đề khó khổ khởi sinh là do tâm bị che mờ bởi
mọi sự có điều kiện, bởi những thứ hữu vi, bị che mờ bởi cái
ý niệm sai lầm về cái ‘ta’. Do vậy Phật dạy phải quan sát tâm
này. Ngay từ nguyên sơ, có gì ở trong tâm? Ngay từ nguyên
thủy, thực sự không có gì trong tâm. Tâm không khởi sinh
với những thứ có điều kiện, và nó không chết vì những thứ
