SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 15

kể lại một trận đánh hay một chiến dịch.
Quyển Lịch sử La Mã của Titut Livut (69- 17) sau Sử ký viết toàn bộ lịch
sử một đô thị, nhưng đó chỉ là lịch sử một đô thị. Sử ký thì khác, nó là lịch
sử của toàn bộ dân tộc Trung hoa kéo dài trên ba ngàn năm từ Hoàng Đế
đến Vũ Đế và bao gồm một địa bàn mênh mông. Chính vì có ý thức rất rõ
về tính chất thống nhất và tiếp tục của lịch sử, nên tác giả mới có hai phần
khác nhau là biểu và bản kỷ, lại có phần thế gia nói những điểm chủ yếu
trong lịch sử từng công quốc. Không những thế, ông cũng là người đầu tiên
nói về những dân tộc mà người ta gọi là “mọi rợ” và ở đây tuyệt nhiên
không có thái độ khinh miệt.
Ông cũng là người đầu tiên viết một quyển thông sử bao gồm mọi mặt của
xã hội. Ông chú ý đến tất cả, đọc tất cả, biết tất cả kiến thức của thời đại.
Những thiên Hà Cừ Thư, Bình Chuẩn Thư, viết với nhãn lực của một nhà
kinh tế học. Ông tìm thấy sự liên quan giữa kinh tế với luật pháp và chính
trị. Ông đặc biệt chú trọng đến những thiết chế về văn hoá như lễ, nhạc, văn
học. Ông đã làm cái công việc phi thường là xét tất cả các học thuyết của
bách gia, trình bày và phê phán, làm công việc của một nhà tư tưởng sử.
Ông là người đầu tiên cho ta biết về Khuất Nguyên và sự đánh giá của ông
về Khuất Nguyên là quyết định. Quả thật ông đã làm được cái hoài bão to
lớn nhất của một con người. Ông đã tổng kết văn hoá Trung quốc lần thứ
hai sau Khổng Tử và xứng đáng với lời khen của Quách Mạt Nhược “công
lao của Tư Mã Thiên so với Khổng Tử không hơn không kém”.
Phương pháp viết sử của ông cũng rất đáng chú ý. Tư Mã Thiên nói, “tôi
chỉ thuật lại chuyện xưa, sắp đặt lại các chuyện trong đời chứ có phải sáng
tác đâu.”. Câu nói này thể hiện đúng cái quan điểm của tác giả và sử. Ngày
nay chúng ta không nắm được tất cả những tài liệu ông đã dùng, nhưng có
một điều chắc chắn là ông không bao giờ thay đổi tài liệu. Những nhân vật
thời Ân, Chu, chính là những nhân vật của Thượng Thư, những nhân vật
thời Xuân Thu, Chiến Quốc là những nhân vật của Xuân Thu, Quốc Ngữ,
Tả Truyện, Chiến quốc sách. Lời nói của họ là lời họ nói trong thực tế, theo
những tài liệu tin cậy nhất. Những bài văn bia của nhà Tần là do chính tay
tác giả chép lại. Và ông đã để lại cho chúng ta cả một kho tàng văn kiện vô