SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 16

giá, nào chế, biểu, nào văn bia, thư phú, bài hát, lời ca, cả những bài nghị
luận rất dài, tất cả chiếm một phần ba tác phẩm; trong số đó phần lớn còn
sống đến ngày nay vì nó gắn liền với số phận của Sử Ký. Đành rằng, đây
đó, có những chi tiết sai lầm vì tài liệu lúc bấy giờ số lớn là tài liệu truyền
miệng. Nhưng nói chung ông hết sức nghiêm túc. Quan niệm viết sử này
khác xa quan niệm những nhà viết sử cổ Hy Lạp, La Mã. Các nhà viết sử
cổ đại, trừ Thuxiđit, thường xem sử là một công trình nghệ thuật. Những
nhân vật của họ đọc những bài diễn văn rất hay, nhưng do họ sáng tác ra,
những nhân vật ấy tồn tại với tính cách những giả thuyết tiêu biểu cho
chính kiến của họ. Chính vì vậy sử học hiện đại không xem đó là những
công trình khoa học, không ai lấy đó làm cơ sở chính cho sự nghiên cứu La
Mã, Hy Lạp cổ. Trái lại, Sử Ký từ trước đến nay vẫn là uy tín lớn nhất của
cổ sử Trung hoa. Bất kỳ ai muốn nghiên cứu bất kỳ phương diện nào của
Trung quốc cổ cũng không thể coi thường nó. Trịnh Tiểu nói, “một trăm
đời sau, các sử quan không thể thay đổi cái phép tắc của ông, kẻ học giả
không thể bỏ quyển sách của ông”, chính là vì vậy.
Tư Mã Thiên là người cha của sử học Trung hoa, nhưng là một người cha
khó bắt chước nhất. Đối với sử học Trung quốc, ông là người duy nhất nói
về đương thời. Các sử gia về sau chỉ viết về một triều đại khi triều đại ấy đã
chấm dứt. Họ sợ hiện tại và lẩn tránh nó. Trái lại Tư Mã Thiên đã dành một
nửa tác phẩm cho giai đoạn từ Hạng Vũ đến Vũ Đế, và việc càng gần, ông
chép càng rõ. Ông để lại những trang vô cùng sinh động về Cấp Ám, con
người dám nói thẳng sự thực, không kiêng nể gì Vũ Đế. Ông kết tội Lữ
Hậu, nêu bản tính lưu manh của Cao Tổ, phơi bày một bức tranh đau
thương về xã hội trước mắt. Ông đau xót trước cái cảnh vua chúa mê tín
(Phong thiện thư), phung phí tài sản nhân dân (Bình Chuẩn Thư), ngoại
thích lộng hành (Nguỵ Kỳ Vũ An Hầu liệt truyện), quan lại tàn ác (Khốc lại
liệt truyện), nhà nho cầu an, giả dối (Công Tôn Hoằng truyện, Thích Tôn
Thông truyện). Ông run sợ cho tương lai. Và chính ở đây, người ta mới
hiểu hết cái tâm sự của ông, lòng yêu nước, yêu nhân dân cũng như sự
trung thực của một nhà khoa học.
Nhưng quan trọng hơn hết, ông hiểu tác phẩm của ông là viết cho ai. Ông