SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 163

chết vì bổn phận ở biên giới, người có của cải thì nên đem nộp. Như vậy
mới có thể tiêu diệt được Hung Nô.
Sứ giả kể lại đầu đuôi những lời Bốc Thức nói với thiên tử. Thiên tử nói
với thừa tướng. Thừa tướng Công Tôn Hoằng nói:
- Đó không phải là tình cảm tự nhiên của con người, như thế là ngược đời.
Thần không thể vì ông ta mà thay đổi, làm rối loạn pháp luật, xin bệ hạ
đừng nghe ông ta.
Do đó, nhà vua lâu không trả lời Bốc Thức. Được mấy năm nhà vua lại bãi
Thức. Thức trở về nhà, lại lo cày ruộng chăn nuôi được hơn một năm. Nhân
lúc quân nhà Hán mấy lần ra đánh, vua Hồn Gia đầu hàng, quan địa
phương tiêu tốn kém, các kho lúa trống không. Năm sau dân nghèo bị dời
đi hàng loạt, tất cả chỉ nhờ quan địa phương cung cấp nhưng quan địa
phương không sao cung cấp đủ. Bốc Thức mang hai mươi vạn đồng tiền
đưa cho quan thái thú Hà Nam để cấp cho những người dân bị dời đi. Quan
thái thú Hà Nam dâng lên cho nhà vua xem danh sách những người giàu đã
giúp đỡ người nghèo. Nhà vua thấy có tên Bốc Thức sực nhớ lại, nói:
- Đây hẳn là con người trước đây muốn nộp nữa gia sản để giúp vào việc
biên giới.
Bèn thưởng cho Bốc Thức được hưởng số tiền bốn trăm người nạp để được
miễn giao dịch. Thức lại đem tất cả số tiền ấy cho quan địa phương. Lúc
bấy giờ những người giàu có và tai mắt đều đua nhau giấu diếm của cải, chỉ
có Thức đem của mình nộp để giúp vào việc chi tiêu, vì vậy nhà vua cho
rằng Thức trước sau là bậc trưởng giả cho nên đề cao Thức để cho trăm họ
bắt chước.
Lúc đầu, Thức không muốn làm quan lang, nhà vua nói:
- Trong vườn Thượng Lâm ta có cừu, ta muốn sai nhà ngươi chăn.
Thức bèn lạy và làm quan lang. Thức mặc áo vải, đi guốc chăn cừu. Được
hơn một năm, cừu béo và sinh đẻ nhiều. Nhà vua đến xem cừu của mình thì
khen.
Thức nói:
- Không phải chỉ riêng việc nuôi cừu mà thôi đâu, việc cai trị dân cũng như
thế. Cho họ dậy làm việc và đi ngủ đúng lúc, người nào xấu hổ thì đuổi đi,