SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 164

đừng cho họ làm hại cả đoàn.
Nhà vua cho Thức là người kỳ lạ bèn cho làm quan lệnh ở Hầu Thị để xem
thử. Dân Hầu Thị thích Bốc Thức, nhà vua bèn cho Thức làm quan lệnh ở
Thành Cao lo việc vận chuyển đường sông – rất có công trạng. Nhà vua
cho Bốc Thức là người trung bèn cho làm thái phó của Tề Vương.
Sau khi Khổng Cần sai thiên hạ đúc và làm đồ bằng sắt được ba năm, ông
ta được bổ làm đại nông và thuộc vào hàng cửu khanh. Còn Tang Hoằng
Dương thì làm đại nông thừa coi việc tính toán. Hai người dần dần đặt
những “quân thâu” (37) để lưu thông hàng hóa. Lần đầu nhà vua ra lệnh
cho quan lại được nộp lúa để làm quan lang đến chức lương sáu trăm thạch.
Sau khi làm thứ kim khí trắng năm thù được năm năm thì tha những người
quan lại và dân chúng phạm vào tội đúc trộm tiền. Số người chết về việc
đúc tiền đến mấy mươi vạn. Những người giết lẫn nhau không bị phát giác
thì không kể xiết. Từ khi lệnh ân xá ban ra, những người được tha đến hơn
trăm vạn, nhưng con số này chưa đến một nữa những người bị bắt. Hầu hết
mọi người trong thiên hạ đều liều lĩnh đúc tiền. Kẻ phạm tội nhiều quá,
quan lại bắt và giết không hết. Do đó vua sai bọn bác sĩ Chử Đại, Tử Yến
chia nhau thành từng đoàn đi khắp các quận và các nước trừ bỏ những bọn
cướp đoạt của cải người khác và các quan ở các nước, các quận (38) có tội.
Ngự sử đại phu Trương Thang lúc bấy giờ rất được quý trọng và tin dùng.
Bọn Giảm Tuyên, Đỗ Chu làm trung thừa, bọn Nghĩa Tung, Doãn Tề,
Vương Ôn Thư dùng hình phạt thảm khốc, độc ác mà được làm cửu khanh
và bọn “trực chỉ” (39) như Hạ Lan lần đầu xuất hiện. Quan đại nông Nhan
Dị bị giết. Trước đấy Nhan Dị làm đình trưởng ở Tế Nam nhờ liêm khiết
chính trực nên được thăng chức đến cửu khanh. Sau khi nhà vua và Trương
Thang làm ra thứ tiền da nai trắng, nhà vua hỏi Nhan Dị. Nhan Dị nói:
- Ngày nay các vua và các hầu đến triều và chúc mừng mang ngọc bích
màu xanh giá nghìn vàng, nhưng cái da để lót ở dưới khi dâng lên giá bốn
mươi vạn> Như thế là gốc và ngọn không cân đối.
Nhà vua không bằng lòng. Trương Khanh lại có hiềm khích với Nhan Dị.
Có người tố cáo Nhan Dị về một việc khác. Nhan Dị nói chuyện với khách,
khách nói: