SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 170

Công việc đó gọi là “bình chuẩn”. Nhà vua cho là phải, cho phép thi hành.
Sau đó nhà vua đi phía bắc đến Sóc Phương, phía đông đến Thái Sơn, đi
tuần ven biển đến biên giới phía bắc rồi trở về, đến đâu cũng thưởng. Đồ
thưởng đến hơn một trăm vạn tấm lụa, tiền và vàng đến hằng trăm vạn.
Nhưng đều nhờ có quan đại nông cung cấp đầy đủ.
Tang Hoằng Dương lại xin ra lệnh cho phép các thuộc lại được nộp lúa để
làm quan và những người có tội được nộp tiền để chuộc tội. Lệnh ban ra
người nào đưa lúa đến đất Cam Tuyền thì theo thứ tự được miễn giao dịch
suốt đời. Người ta không tố cáo tài sản của thương nhân nữa. Các quận và
các nước đều chở thóc đến những nơi cần có thóc ngay, và những người
cày đều nộp thóc. Ở phía đông núi, việc vận tải bằng sông thêm nhiều, mỗi
năm đến 600 vạn thạch. Trong một năm, kho Thái Thương và kho Cam
Tuyền đều đầy tràn, ở biên giới thừa thóc và mọi vật, một năm số lụa
chuyển vận trên một trăm vạn tấm. Dân không bị tăng thuế mà thiên hạ
dùng được dồi dào. Do đó, Tang Hoằng Dương được thưởng chức tả thứ
trưởng lại được thưởng một trăm cân vàng lần hai. Năm ấy có hạn nhỏ. Nhà
vua ra lệnh cho các quận cầu mưa. Bốc Thức nói:
- Các quan địa phương chỉ nên lấy tô và thuế để ăn và mặc thôi, nay Tang
Hoằng Dương lại sai bọn thuộc lại bày hàng ở ngoài chợ, bán các đồ vật để
kiếm lời, cứ nấu Tang Hoằng Dương đi thì trời sẽ mưa (49).
7. Thái Sử Công nói:
Để giao dịch giữa công, nông, thương xuất hiện các thứ tiền tệ: vỏ rùa, vỏ
sò, vàng, tiền, đao (50), vải. Nguồn gốc các thứ tiền tệ đã có từ lâu. Kể từ
họ Cao Tân trở về trước thì đã xa lắm, không biết gì để chép. Cho nên Kinh
Thư nói đến việc xảy ra trong thời vua Nghiêu vua Thuấn. Kinh thi thuật lại
thời Ân thời Chu. Khi trong nước yên ổn thì đưa người lớn vào học các nhà
tường, nhà tự; trước kia chú trọng đến gốc là nghề nông, bỏ ngọn là nghề
thương; dùng lễ nghĩa để đề phòng cái việc ham lợi. Sự việc biến đổi nhiều
cho nên người ta làm trái với điều phải. Khi nào sự vật đã thịnh rồi cũng
đến lúc suy, thời thế lên đến cùng cực rồi cũng quay trở lại (51). Thời đại
trước chất phác thì thời đại sau văn hoa, đó là sự biến đổi của sự vật. Trong
thiên Vũ cống (những cống vật nộp cho Hạ Vũ N.D) thì chín châu đều nộp