SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 201

đó là điềm không lành, Trọng Ni thấy thế nói:
- Đây là con lân.
Người ta đem nó đi. Khổng Tử nói:
- Sông Hà không thấy xuất hiện Hà Đồ (40), sông Lạc không thấy xuất hiện
Lạc Thư, ta thế là hết.
Nhan Uyên chết. Khổng Tử nói:
- Trời giết ta!
Đến khi đi săn ở phía tây bắt được con lân, Khổng Tử nói:
- Đạo ta hết rồi!
Thở dài và than:
- Không ai biết ta.
Tử Cống nói:
- Tại sao không ai biết thầy?
Khổng Tử nói:
- Không oán trời, không trách người, học điều thấp mà biết được điều cao,
biết ta chỉ có trời chăng? Những kẻ không hạ thấp cái chí của mình, không
làm nhục cái thân của mình đó là Bá Di, Thúc Tề. Liễu Hạ Huệ và Thiếu
Liên, thì hạ thấp cái chí của mình, làm nhục cái thân của mình. Ngu Trọng,
Di Dật ở ẩn, không nói gì về việc đời, khi làm quan thì giữ được sự thuần
khiết, khi bị bỏ thì theo đúng hoàn cảnh. Ta thì không phải như họ, ta
không chủ trương cứng nhắc phải thế này, hay không thể như thế này.
Khổng Tử nói:
- Không, không! Người quân tử lo rằng mình chết rồi mà cái tên của mình
không được nhắc đến, nếu đạo của ta không được dùng thì ta biết lấy gì để
làm đời sau thấy ta.
Bèn dựa vào Sử Ký làm ra Kinh Xuân Thu, chép từ thời Lỗ Ân Công (722-
712) đến năm thứ 14 đời Lỗ Ai Công (481) bao gồm 12 đời vua. Căn cứ
vào chỗ vua Lỗ là họ với nhà Chu cho nên Khổng Tử đưa vào đấy những
việc của thời Tam Đại. Lời nó tuy ngắn, nhưng ý rộng: Các vua Sở và Ngô
tự xưng là “vương”, nhưng Xuân Thu hạ thấp gọi là “tử”, thực ra là thiên tử
nhà Châu bị gọi đến dự hội nghị ở Tiễn Thổ, nhưng Xuân Thu che giấu lại
nói là “thiên vương đi tuần ở Hà Dương”. Căn cứ vào những thí dụ như vậy