SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 289

cáo rằng, ai có thể mang nó đến cái cửa phía bắc thì cho mười lạng vàng.
Dân lấy làm lạ, không ai dám mang đi. Ưởng lại nói :
- Ai có thể mang đi thì cho năm mươi lạng !
Có một người mang, Ưởng liền cho năm mươi lạng, để chứng tỏ mình
không lừa dối. Rồi ban bố pháp lệnh.
Lệnh thi hành trong dân gian được chẳn năm. Lúc đầu người ở trong kinh
đô nước Tần nói lệnh không tiện có hàng ngàn. Bây giờ thái tử phạm pháp,
Vệ Ưởng nói :
- Pháp lệnh mà không thi hành được, là do người trên phạm .
Vệ Ưởng muốn lấy pháp luật trị thái tử, nhưng thái tử là người sẽ nối ngôi
cho nên không thể trừng trị. Ưởng trừng trị thái phó của thái tử là Công tử
Kiên, chạm vào mặt thầy thái tử là Công Tôn Giả. Ngày hôm sau, người
Tần đều theo lệnh. Pháp lệnh thi hành được mười năm, dân Tần rất vui
mừng, ngoài đường không nhặt của rơi, trong núi không có trộm cướp, nhà
đủ người no, dân dũng cảm trong lúc chiến đấu vì việc công, khiếp sợ
không dám đánh nhau vì việc riêng, làng xóm đều được trị an. Trong số
những người xưa kia nói lệnh không tiện, có người đến nói lệnh tiện .
Vệ Ưởng nói :
- Đó đều là bọn dân làm cho việc giáo hoá rối loạn .
Bèn dời tất cả những người ấy ra biên giới . Sau đó dân không ai dám bàn
bạc gì về pháp lệnh nữa (dân không những không được chê mà cũng không
được khen.)
Vua bèn cho Ưởng làm đại lương tạo, đem binh vây đất An Ấp của nước
Nguỵ, bắt ấp này phải đầu hàng .
Được ba năm, Ưởng sai xây đắp cung điện và cửa khuyết ở Hàm Dương,
Tần dời đô ở Ung đến đấy. Ưởng ra lệnh cắm cha, con , anh em cùng ở
chung một nhà; phân cư và hợp các làng, xóm, nhỏ lại thành huyện, đặt
chức quan lệnh và thừa. Được tất cả ba mươi mốt huyện. Bỏ bờ ruộng,
đường thiên đường mạch, nhờ đó việc đánh thuế được tăng. Thống nhất
hộc, thùng, quả cân, cân, thước, tấc. Lệnh thi hành được bốn năm, công tử
Kiền lại phạm pháp bị cắt mũi . Được năm năm, người Tần giàu mạnh.
Thiên tử biếu Hiếu Công thịt tế ( thiên tử tức vua Hiển Vương nhà Chu,