Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Truyện Tô Tần
T
ô Tần người thành Lạc Dương, nhà Đông Chu. Tầ sang Đông tìm thầy ở
nước Tề, theo học Quỉ Cốc tiên sinh. Đi du thuyết vài năm bị khốn cùng
quá nên trở về. Anh em, chị dâu, em gái, thê thiếp đều chê cười, nói:
- Người đất Chu xưa nay chỉ cốt lo làm ăn, chăm việc công thương, cốt lấy
cái lợi hai phần mười. Nay ông bỏ việc gốc mà lo khua môi múa mép, có
khốn cũng là đáng lắm?
Tô Tần nghe vậy xấu hổ, tự cảm thương mình. Bèn ngồi nhà đóng cửa
không đi ra. Tần đem sách ra xem hết và nói:
- Kẻ sĩ đã cúi đầu học thầy, thế mà vẫn không được tôn quý vinh hiển, đọc
sách nhiều để mà làm gì?
Tần bèn tìm được quyển âm phù sách của nhà Chu, cúi cổ đọc một năm trời
đã tìm ra được “thuật thăm dò”, nói:
- Chuyến này có thể thuyết phục vua đương thời đây.
Tẩn xin nói chuyện với Chu Hiển Vương. Những người thân cận của Hiển
Vương vốn biết Tô Tần học thức kém, đều khinh và không tin. Tô Tần đi
về hướng Tây đến nước Tần. Tần Hiếu Công đã mất. Tần nói chuyện với
Huệ Vương:
- Tần là nước hiểm yếu, bốn phía có núi bao quanh, có công Vị cắt ngang
như cái đai. Phía Đông có Hàm Cốc quan, gông Hoàng Hà; phía Tây có đất
Hán Trung; phía Nam có đất Ba, đất Thục; phía Bắc có ấp Mã, quận Đại.
Đấy là kho trời. Với một nước dân đông, kẻ sĩ nhiều như nước Tần mà dạy
binh pháp cho họ thì có thể thôn tính thiên hạ, xưng đế mà trị được.
Tần Vương nói:
- Lông cánh chưa đủ, không thể bay cao; đạo lý chưa rõ ràng không thể
thôn tính các nước được.
Tần vừa mới giết Thương Ưởng nên ghét kẻ biện sĩ, không dùng Tô Tần.
Tô Tần bèn đi về hướng Đông, đến nước Triệu. Triệu Túc Hầu cho con là
Thành làm tướng quốc, gọi là Phụng Dương Quân. Phụng Dương Quân
