SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 391

Do, Diên Lăng Quý Tử, được cái thọ của Kiều, Tùng (74), thế chẳng hơn
cuối cùng mắc tai hoạ sao? Nếu ngài cứ tiếc mà không nỡ rời, nghi ngờ mà
không dám quyết định, thì thế nào cũng mắc cái họa của bốn người kia.
Kinh dịch có câu: "Càng Long hữu hối" (75). Đó là nói chỉ biết tiến lên mà
không biết lùi, chỉ biết duỗi mà không biết co, chỉ biết đi mà không biết về
vậy. Xin ngài nghĩ kỹ cho.
Ứng Hầu nói:
- Hay lắm! Ta nghe nói: "Chỉ muốn mà không biết dùng thì sẽ mất điều
mình muốn; có mà không biết cho là đủ thì sẽ mất điều mình có". May mắn
được tiên sinh chỉ giáo, Thư này xin kính cẩn vâng lời.
Bèn mời vào ngồi, tôn làm thượng khách. Mấy ngày sau, Phạm Thư vào
triều, nói với Tần Chiêu Vương:
- Vừa có một người khách ở Sơn Đông đến tên là Thái Trạch. Ông ta là
người biện sĩ, biết việc Tam Vương, hiểu sự nghiệp Ngũ Bá, biết sự biến
đổi của thế tục, có thể giao chính sự nước Tần cho ông ta. Thần thấy người
rất nhiều, nhưng không ai bằng, thần cũng không bằng. Thần xin tâu để nhà
vua biết.
Tần Chiêu Vương mời vào tiếp kiến, cùng nói chuyện rất lấy làm thích, cho
làm khách khanh. Ứng Hầu nhân đấy cáo bệnh rút lui, trả lại ấn thừa tướng.
Chiêu Vương cưỡng ép Ứng Hầu dậy, Ứng Hầu bèn cáo bệnh nặng. Phạm
Thư thôi làm thừa tướng. Chiêu Vương thích kế hoạch của Thái Trạch bèn
phong Thái Trạch làm thừa tướng nước Tần, sang Đông thôn tính nhà Chu.
Thái Trạch làm thừa tướng mấy tháng, có người gièm, Thái Trạch sợ bị
giết, bèn cáo bệnh trả ấn thừa tướng, hiệu là Cương Thành Quân, Thái
Trạch ở Tần hơn mười năm, thờ Chiêu Vương, Huệ Văn Vương, Trang
Tương Vương, cuối cùng thờ Thủy Hoàng Đế, đi sứ cho nước Tần sang
nước Yên, được ba năm thì nước Yên sai thái tử Đan vào làm con tin ở
nước Tần (76).
3. Thái sử công nói:
- Hàn Tử nói: "Ống áo dài khéo múa, lắm tiền khéo buôn". Lời nói ấy đúng
làm sao! Phạm Thư, Thái Trạch là nhưng người biện sĩ giỏi nhất một thời,
thế mà đi du thuyết chư hầu, đến lúc đầu bạc cũng không có cơ hội thành