SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 462

- An có thể thành nguy, nguy có thể thành an(17). Làm người không nắm
được vận mệnh an nguy của mình, làm sao có thể gọi là người thánh hiền
lỗi lạc?
Lý Tư nói:
-Tư này là kẻ áo vải nơi làng xóm đất Thượng Sái. Nhà vua yêu cho làm
thừa tướng, phong tước thông hầu, con cháu đều được chức vị cao, có bổng
lộc hậu, cho nên đem việc nước còn hay mất, an hay nguy phó thác cho tôi?
Tôi há phụ bạc hay sao Kẻ trung thần không trơn cái chết mà cầu
may;người con hiếu không nên làm thân thể khó nhọc quá để nguy đến tính
mạng, kẻ bầy tôi chỉ lo giữ tròn chức vụ của mình mà thôi. ông đừng nói
nữa, kẻo khiến Tư mang tội(18).
Triệu Cao nói:
-Tôi nghe thánh nhân biến đổi luôn luôn chứ không cố chấp. Nắm lấy sự
biến đổi, theo thời cơ, thấy ngọn mà biết được gốc, thấy sự vật phát triển
mà biết kết cục nó sẽ ra sao. Tình hình sự vật nó biến đổi như thế đấy, sao
có thể giữ một phép tắc nhất định được! Hiện nay uy quyền và vận mệnh
của thiên hạ là treo ở trong tay Hồ Hợi. Cao có thể nhờ đấy mà làm được
điều mình muốn. Vả chăng từ ngoài mà khống chế trong thì gọi là làm loạn,
ở dưới mà khống chế kẻ trên thì gọi là giặc(19). cho nên mùa thu sương
xuống thì cỏ hoa rụng; mùa xuân nước dâng thì vạn vật sinh trưởng: đó là
cái kết quả tất nhiên. Tại sao ngài thấy muộn thế (20)?
Lý Tư nói:
- Tôi nghe nói vua Tấn thay thái tử mà ba đời không yên; Tề Hoàn Công
anh em tranh giành nhau, thân bị giết chết. Vua Trụ giết người thân thích,
không nghe lời can ngăn nên nước thành gò đống, nguy đến quốc gia: ba
người này trái với trời nên tôn miếu không còn ai tế tự(21). Tư vẫn còn là
người, sao lại mưu việc như vậy?
Triệu Cao nói:
- Trên, dưới một lòng thì sự nghiệp mới có thể lâu dài.Trong ngoài nhất trí
thì việc xong xuôi. Nếu ngài theo kế của tôi thì mãi mãi được phong hầu,
đời đời xưng “cô”, sẽ sống lâu như Vương Tử Kiền, Xích Tùng Tử, có cái
trí khôn của Khổng Khâu, Mặe Địch. Nếu ngài bỏ điều ấy mà không