SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 612

Nhà vua nghe vậy nói:
- Nếu Sóc làm quan mà không có điều này thì các ngươi làm sao kịp nó
được.
Sóc cử con làm quan lang, lại làm người yết giả để chầu chực, thường cầm
cờ tiết đi sứ. Sóc đi trong điện có quan lang bảo:
- Người ta đều bảo tiên sinh là người cuồng.
Sóc nói:
- Như bọn Sóc đây có thể gọi là trốn đời ở giữa triều đình vậy. Người đời
xưa thì mới trốn đời ở trong núi sâu.
Sóc thường ngồi trên chiếu uống rượu, say bò trên đất mà hát:
- “Luân lạc cùng với bọn thế tục, ở ẩn cửa Kim mã. Trong cung điện, có thể
trốn đời, bảo toàn thân mình, cần gì phải vào nơi núi sâu ngồi dưới lều
cỏ!”.
Cửa Kim mã là cửa quan. Hai bên có hai con ngựa lồng nên gọi là “cửa
Kim mã”. Sóc trường cùng với các bác sĩ họp nhau ở trong cung bàn luận.
Những người kia hỏi vặn Sóc(12):
- Tô Tần, Trương Nghi một khi gặp các vị vua có vạn cỗ xe đều lên địa vị
khanh tướng, ơn đức lưu lại đến đời sau. Nay ông trau dồi đạo tiên vương;
hâm mộ cái nghĩa của thánh nhân, đọc thuộc ngâm nga lời của Kinh Thi,
Kinh Thư, bách gia, kể không thể hết. Viết ở trên tre lụa, cho rằng trong
thiên hạ không ai bằng mình. Như thế có thể gọi là kẻ biết nhiều, có tài biện
luận vậy. Nhưng ông đem hết sức hết lòng để thờ thánh đế, đến nay, ngày
qua tháng lại đã được mấy chục năm ròng mà chức quan chẳng qua chỉ thị
lang(18), địa vị thực ra chỉ cầm kích để hầu, như thế có phải còn điều gì
thiếu sót chăng? Thế là tại làm sao?
Đông Phương Sóc nói:
- Đó không phải là điều các ông biết được! Thời xưa khác, thời hay khác,
có phải giống nhau đâu? Thời Trương Nghi, Tô Tần ngày xưa là lúc nhà
Chu tan rã, chư hầu không vào chầu. Về chính trị thì dùng võ lực tranh
nhau quyền thế, đem binh giữ nhau, thôn tính nhau còn lại mười hai
nước(l4) không ai hơn ai. Nước nào được kẻ sĩ thì mạnh, nước nào mất kẻ
sĩ thì mất nước. Vì thế cho nên kẻ sĩ nói được nghe, đi được lọt, thân mình