Sau bữa ăn tối cùng với Hạnh, Vann và Ramsey ngồi trong văn phòng
tổng hành dinh của tỉnh, có điện và quạt máy, trao đổi hàng giờ về cuộc
chiến tranh và bình luận về những sự kiện trong ngày. Ramsey nhận xét với
Vann rằng dưới chế độ Sài Gòn , việc khao khát học hành của con em nông
dân cuối cùng bị những người thông minh , nhiều sáng kiến nhất tước đoạt.
Anh biết xã hội miền Nam để hiểu rõ hệ thống giáo dục người Pháp đặt ra
và được Sài Gòn duy trì dành cho cấp trung đại học – và do đó, những vị trí
lãnh đạo xã hội không cộng sản đều dành cho tầng lớp thành thị trung và
thượng lưu cũng như cho tầng lớp điền chủ ngày nay vào ở thành phố.
Thậm chí một đứa con nông dân cố học xong 5 năm tiểu học cũng sẽ đứng
trước ngõ cụt. Những trường trung học gần nhất cũng ở trung tâm huyện.
Thường gia đình nông dân quá nghèo, không gửi con đến học ở đấy được
và dù sao những trường huyện không đi quá bốn năm đầu của hệ trung học.
Chỉ còn một con đường có thể vươn tới vị trí cao : gia nhập Việt cộng và
Mặt trận giải phóng dân tộc, dĩ nhiên phải là những thanh thiếu niên có khả
năng nhất. Vì phải đào tạo người lãnh đạo trong tầng lớp nông dân, những
người cộng sản không đòi hỏi trình độ học vấn cứng nhắc lúc ban đầu và cố
gắng nâng dần trình độ học vấn của những cán bộ hứa hẹn qua hệ thống
giáo dục của họ. Tiểu đoàn trưởng Việt cộng đáng sợ nhất ở Hậu Nghĩa, 45
tuổi, quê ở một huyện xa xôi phía tây bắc Đồng Tháp Mười. Được mọi
người kính trọng, ông có cấp bậc tương đương thiếu tá của quân đội miền
Nam. Tăng cường quân số tiểu đoàn để xây dựng thành một trung đoàn,
ông sẽ là trung tá. Từ cơ sỏ ông lên dần, nghĩa là chỉ qua mấy năm tiểu học
dưới hệ thống giáo dục của Sài Gòn , chế độ ông tiến tới lật đổ.
Thời kỳ ấy, mối quan hệ của Ramsey có ảnh hưởng nhiều đến Vann và
họ trở thành bạn thân, bạn chiến đấu. Ev Bumgardner, chuyên gia chiến
tranh tâm lý, 10 năm trước đã nghe diễn văn của Diệm ở Tuy Hòa trở lại
Việt Nam chỉ đạo tại chỗ những hoạt đông thông tin của Hoa Kỳ. Ngoài ra,
còn có Frank Scotton là cánh tay phải của anh. Vann đã gặp hai người trong
năm đầu đến Việt Nam nhưng chưa có dịp làm quen với họ. Ramsey giới
thiệu. Cả hai có tâm tính độc đáo hấp dẫn Vann.
