toán lợi lộc. Anh thích cùng đi với nhau và Ellsberg luôn sẵn sàng đi tới
những nơi mà Vann hướng dẫn.
Đấy là sự kiện đặc biệt trong tháng Chạp năm 1965. Thời kỳ ấy Vann
được đề bạt làm cố vấn dân sự bên cạnh tướng Jonathan Seaman, chỉ huy
lực lượng Mỹ của Quân đoàn 3. Vann đã bắt đầu khảo sát có phương pháp
toàn vùng. Cho đến lúc đó, anh chỉ hoạt động ở các tỉnh gần Sài Gòn . Lần
này sẽ phải khác.
Ellsberg đề nghị đi cùng anh, họ dự kiến sáng thứ bảy đi sớm, lên xe
trước hết đến Xuân Lộc ở trung tâm vùng cao su, cách Sài Gòn 95 cây số
về phía đông bắc. Họ phải đến đấy vào buổi trưa, ăn nhanh, nói chuyện với
các cố vấn rồi lại đi 130 cây số đến Hàm Tân, một làng gần bờ biển , là tỉnh
lỵ. Họ qua đêm ở đấy rồi trở về Sài Gòn theo đường cũ.
Tối thứ sáu, họ nói chuyện về chuyến đi với một tùy viên sứ quán trẻ có
công việc đi thăm Việt Nam nhằm nắm những thái độ chính trị và điều kiện
an ninh. Cũng như hầu hết các sĩ quan Mỹ, anh ta chỉ đi bằng máy bay hoặc
trực thăng. Do đã từ lâu chưa ra khỏi Sài Gòn anh ta đề nghị Vann và
Ellsberg cho đi cùng.
Cho đến Biên Hòa mọi việc đều suôn sẻ. Sau đó họ chỉ còn lại với nhau.
Nhân viên ngoại giao trẻ ngạc nhiên nhìn những cọc hàng rào các ấp chiến
lược cũ chỉ còn lòng thòng mấy đoạn dây thép gai, những đồn tiền tiêu bị
đốt cháy, những băng đất cắt nhựa đường mà lực lượng Sài Gòn lấp hào
Việt cộng đào để cản trở giao thông.
- John, tôi không có quyền tiếp tục như thế này, anh tùy viên Đại sứ
quán nói. Chúng ta không được đi trên đường, có lệnh không được để bị
bắt làm tù binh. Tốt hơn là tôi lên một chiếc trực thăng.
Vann dừng lại trong một trại quân đội Việt Nam , ủy thác anh cho các cố
vấn Mỹ. Họ gặp lại anh ở đợt nghỉ đầu, Xuân Lộc; anh ta đã đến đó bằng
trực thăng. Anh có vẻ ngây ngô. Trong bữa ăn trưa, các cố vấn Mỹ đối xử
với Vann và Ellsberg một cách tôn kính như cánh quân nhân đối với những
người dũng cảm. Họ không ngớt hỏi về những gì các anh thấy trên đường
đi. Việc tiếp đón và không khí trong câu chuyện làm anh chàng dân sự bạo
dạn lên. Anh nói với hai người :
