McNamara không tiếp xúc với anh bao giờ nữa để hỏi bản sao cho Lầu
Năm Góc ra sao rồi. Mười lăm năm sau gặp ông tình cờ trong sân bay,
McNamara có vẻ là một “người rối loạn quá mức” nên anh thấy bất lịch sự
nếu cứ hỏi.
Rober McNamara gửi thẳng bản ấy sang Sài Gòn cho đại sứ Bunker; ông
này đưa cho Westmoreland xem và với sự đồng tình của vị tướng, ra lệnh
tiến hành một điều tra mật. “Những cảnh tàn phá tác giả mô tả trong bài
viết thật quá đáng nhưng không đến mức làm những lời tuyên bố của ông ta
mất tín nhiệm, bản báo cáo điều tra kết luận … Những con số ông nêu lên
rất đúng … Nhưng có những lý do quan trọng về dân sự và quân sự giải
thích qui mô tàn phá trong vùng này. Dân chúng hoàn taòn căm thù chính
quyền Nam Việt Nam và không đắn đo cảm tính với Mặt trận giải phóng
của miền Bắc”. Việt cộng không chịu phục tùng chính quyền Mỹ, xây dựng
vững chắc các làng và tổ chức công cuộc kháng chiến của toàn thể dân
chúng. “Đối với Việt cộng, không có sự phân biệt”. Việt cộng là nhân dân
Việt Nam (chữ LÀ được nhấn mạnh trong bản gốc). Báo cáo phản ánh tầm
nhìn bó hẹp của các sĩ quan Mỹ, cố tìm một giải thích hợp lý về những điều
Schell đã viết.
Chưa đầy bốn tháng sau việc làm tự biện minh ấy của ban tham mưu ,
sáng ngày 16 tháng Ba năm 1968, vụ thảm sát Sơn Mỹ trong tỉnh Quảng
Ngãi diễn ra một cách dã man. Tệ hại nhất là ở ấp Mỹ Lai, dưới sự chỉ huy
của thiếu úy William Calley, trung đội trưởng của Sư đoàn bộ binh 23 bây
giờ gọi là “Sư đoàn AMERICAN”, trước đây là lực lượng Oregon. Việc
điều tra hình sự do quân cảnh tiến hành kết luận có 347 người bị giết ở Mỹ
Lai. Trong ấp khác, một đại đội nữa giết chết 90 người Việt Nam không có
vũ khí trong cùng ngày. Trên bia mộ tưởng niệm sau chiến tranh ghi tên
504 người dân làng Sơn Mỹ bị giết.
Một số quân lính từ chối không tham gia thảm sát nhưng thái độ của họ
không kìm hãm những người khác. Lính Mỹ và những sĩ quan trẻ giết
