Tương tự như việc mở rộng của Roma đã tạo ra sự ổn định nhất
định trong các bộ lạc gọi là man rợ ở bắc Âu, sự sụp đổ của đế chế
này và sự tan rã của nó diễn ra trong hơn một thiên niên kỷ đã dần
dần đưa đến sự hình thành các dân tộc và quốc gia-dân tộc, mà
ngày nay đã trở nên thông thường đối với chúng ta, và đã được
chính thức hóa vào năm 1648 bởi hiệp ước Westphalia, một hiệp
ước đã chấm dứt cuộc Chiến tranh Ba mươi năm. Như học giả
William Anthony Hay viết, “Áp lực từ các bộ lạc du mục trên thảo
nguyên và ngoại vi châu Âu đã bắt đầu một hiệu ứng dây chuyền,
đẩy các nhóm cư dân với nền văn hóa ít nhiều định cư vào khoảng
trống được tạo ra từ sự sụp đổ của chính quyền Roma.” Điều đó,
tức là sự sụp đổ của Roma, cùng với sự tấn công về hướng tây của
cư dân các dân tộc thảo nguyên đã gây tác dụng đồng vận cho sự
hình thành các nhóm dân tộc ở Trung Âu và Tây Bắc Âu.
Thời Cổ đại được xác định cơ bản là một hiện tượng của Địa
Trung Hải, nơi mà cư dân của các bán đảo Hy Lạp và Roma đã nắm
quyền lực tối cao, và sự sụp đổ sau cùng của nó đã khai sinh ra thế
giới của thời Trung cổ, trong đó đã diễn ra sự giải phóng của Bắc Âu
và Cận Đông. Tính thống nhất Địa Trung Hải đã tiếp tục bị phá vụn
bởi làn sóng chinh phục của người Arab trên khắp Bắc Phi. Ngay
vào khoảng thế kỷ XI, bản đồ châu Âu đã có diện mạo như thời hiện
đại, với Pháp và Ba Lan có đường biên hầu như trùng với hiện nay,
Đế chế Roma Thần thánh trong vỏ bọc của một nước Đức thống
nhất, và Bohemia - với Praha ở vị trí thủ đô - hình ảnh tiền thân của
Cộng hòa Séc. Lịch sử đã di chuyển về phía bắc như thế đó.
Các xã hội vùng Địa Trung Hải, bất chấp những đổi mới của họ
trong nền chính trị, như nền dân chủ Athens và cộng hòa Roma,
theo nhà sử học và địa lý học người Pháp Fernand Braudel, nói
