như trong chiến tranh Crimea (1853-1856) và chiến tranh Nga-Nhật
(1904-1905). Và phù hợp với chủ đề lớn của lịch sử nước Nga, đó là
những lần mở rộng trọng yếu và những lần rút lui cũng quan trọng
tương tự trong bối cảnh của một điều kiện địa lý vừa rộng lớn, vừa
không có gì che chắn, nhà Romanov đã mất cả Ba Lan lẫn phần tây
nước Nga vào tay quân đội hùng mạnh của Napoleon năm 1812, rồi
lại phục hồi chỉ trong vài tuần và buộc quân Pháp phải rút nhanh về
Trung Âu, khiến cho lực lượng của Napoleon biến thành tro bụi.
Pyotr Đại đế, người cai trị nước Nga cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ
XVIII, có ý nghĩa đối với triều đại Romanov giống như Ivan Đệ tứ đối
với Muscovy thời Trung cổ: một cá nhân phi thường có những hành
động chứng minh rằng địa lý chỉ là một phần của câu chuyện. Dĩ
nhiên là Pyotr được biết đến nhiều nhất trong lịch sử nhờ việc ông
xây dựng Saint-Peterburg trên bờ biển Baltic, bắt đầu vào năm
1703, và nó đã đưa đến một cuộc chiến tranh kiệt sức chống lại đế
chế Thụy Điển: với Thụy Điển, kẻ xâm lược băng qua vùng đầm lầy
ven biển Masuria dọc biên giới Belarus, người Nga buộc phải đốt bỏ
các loại cây trồng như là một phần của chính sách tiêu thổ trong các
khu vực khô hạn, một chiến thuật mà sau này họ sẽ sử dụng chống
lại Napoleon và Hitler. Thủ đô mới này cuối cùng cũng đã được xây
dựng với vị trí hướng về châu Âu, nhằm củng cố sự hiện diện của
Nga trên biển Baltic, và biến đổi bản sắc chính trị và văn hóa của
nước Nga. Nhưng ý đồ lớn này của Pyotr Đại đế cuối cùng đã thất
bại. Lãnh địa cai trị của ông đúng ra là thuộc về Á-Âu, bởi vì nó trải
rộng từ Ural tới Trung Quốc, và ông đã luôn luôn bị cản trở trong
việc đưa nó thành một phần không thể tách rời của châu Âu.
Alexander Herzen, nhà văn vĩ đại thế kỷ XIX của Nga, đã nhận xét:
