trung tâm không chỉ theo nghĩa là một tuyến đường chủ yếu để xâm
nhập vào Ấn Độ cho những kẻ khủng bố thời hiện đại và cho quân
đội trong quá khứ, mà còn như một cơ sở hậu cần chiến lược sống
còn đối với Pakistan, kẻ thù hàng đầu của Ấn Độ.
Nếu logic địa lý của Ấn Độ là không hoàn hảo, thì nhiều người
cho rằng Pakistan, một đất nước nằm cắt ngang tuyến đường xâm
lược trong quá khứ, lại không có bất cứ một logic địa lý nào hết, và
Afghanistan còn rời rạc hơn thế nữa. Pakistan là một sự chắp vá
kiểu men rạn của những phần lãnh thổ nằm vắt ngang đường biên
giới giữa cao nguyên Iran-Afghanistan và vùng đất thấp của tiểu lục
địa, bao phủ nửa phía tây của Punjab (chứ không phải là nửa phía
đông), kết nối một cách phi logic của sự gắn bó miền núi Karakoram
ở phía bắc (nơi có một số đỉnh cao nhất thế giới) với sa mạc Makran
nằm cách biển Arab về phía nam tới gần 1.500 km. Trong khi sông
Ấn lẽ ra phải giữ vai trò biên giới một cách tự nhiên, nhà nước
Pakistan lại trải ra trên cả hai bờ của nó. Pakistan có bốn nhóm sắc
tộc lớn, trong đó mỗi nhóm lại gắn với một khu vực và luôn nuôi
dưỡng một thái độ thù địch mạnh mẽ đối với những nhóm khác:
Punjab đông bắc, Sindh ở đông nam, Baluchistan ở tây nam và
Pashtun - thống trị vùng biên giới phía tây bắc. Hồi giáo tưởng như
phải là nhân tố tạo sự gắn kết cho tính thống nhất quốc gia, nhưng ở
đây lại thấy điều ngược lại: trong khi các nhóm Hồi giáo ở Pakistan
vẫn luôn trở nên cấp tiến hơn, thì các nhóm Balochi và Sindh lại tiếp
tục coi Pakistan như một thực thể nước ngoài do Pujab làm chúa tể,
còn nhóm Pashtun đang ngày càng đắm chìm vào chủ nghĩa Taliban
gây tác động mạnh lên vùng biên giới Afghanistan-Pakistan. Nếu
không có quân đội với đa số là người Punjab của mình, Pakistan
chắc chắn phải sụp đổ và rút lại thành một Punjab Hồi giáo Mở rộng,
