cũng đã quay lưng lại với những thành quả thế tục của Kemalism,
để tạo không gian rộng hơn cho tôn giáo trong sự vận hành của nhà
nước. Thổ Nhĩ Kỳ cùng lúc đã trở nên vừa Hồi giáo hơn, lại cũng
vừa thân Mỹ hơn, một tình thế đã cho phép Ozal, bên cạnh những
việc khác, tiếp cận được với người Kurd. Các tướng lĩnh thì dè
chừng như đối với bệnh dịch hạch từ phía tôn giáo, và họ vẫn giữ
cho mình quyền ra quyết định về an ninh trên lãnh thổ quốc gia,
nhưng giữa họ và phía hành pháp vẫn không có bất đồng cơ bản
trong việc thực hành vai trò làm rào chắn mà Thổ Nhĩ Kỳ từng đảm
trách để chống lại Liên Xô, trong khuôn khổ NATO, phù hợp với học
thuyết Rimland của Spykman.
Ozal chết đột ngột vào năm 1993 ở tuổi 65, sau 10 năm đứng
đầu đất nước, đầu tiên là thủ tướng và sau đó là tổng thống, sự kiện
này gây những hậu quả sâu sắc cho vận mệnh chính trị của Thổ Nhĩ
Kỳ: một lần nữa, chúng ta lại thấy cái sống và cái chết của một cá
nhân, nam giới hoặc phụ nữ, gây tác động lên đời sống địa chính trị
cũng nhiều như địa lý, nhưng địa lý do nó có tính lâu dài và thường
xuyên, nên vẫn vượt trội hơn. Bởi vì trong bản thân con người Ozal
đã chứa đầy những mâu thuẫn rõ ràng (vừa thiên về Hồi giáo, vừa
thân Mỹ), nên cái chết của ông đã gây ra sự tan rã của trạng thái
đồng thuận quốc gia mà ông đã thiết lập được, mặc dù cũng phải
mất mấy năm mới bộc lộ ra. Trong thập kỷ tiếp sau đó, Thổ Nhĩ Kỳ
được cai trị bởi những nhà lãnh đạo thế tục, trong khi ở trung tâm
Anatolia chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan tiếp tục gia tăng sức mạnh.
Chừng cuối năm 2002, tầng lớp tinh hoa thế tục thất cử, khiến cho
đa số tuyệt đối trong nghị viện đã thuộc về Đảng vì Công lý và Phát
triển (AKP), một đảng Hồi giáo do Recep Tayyip Erdogan, cựu thị
trưởng của thành phố Istanbul, lãnh đạo. Thủ đô, mặc dù theo
