Trung Âu, rốt cuộc đã tán thành với lợi ích của nó trên phương diện
đạo đức.
Những bài viết mang tính nhân văn của Isaiah Berlin đều thấm
nhuần trạng thái tinh thần của những năm 1990. “Tôi thường nói ‘tôi
là một người Berlin’ với ngụ ý một người Berlin theo cách hiểu của
Isaiah,” - Garton Ash đã viết như vậy trong một cuốn hồi ký đầy ám
ảnh bởi thời gian ông sống ở Đông Đức. Giờ đây, khi những điều
không tưởng đã bị coi là lạc điệu, Isaiah Berlin là liều thuốc hoàn
hảo đối với những lý thuyết nhất nguyên luận từng được nâng niu
trong đời sống học thuật suốt bốn thập kỷ trước đó. Isaiah Berlin,
người từng giảng dạy tại Oxford và đồng hành cùng thế kỷ XX, đã
luôn bảo vệ chủ nghĩa thực dụng tư sản và “những thỏa hiệp theo
kiểu chờ đợi và xem” trước sự thử nghiệm chính trị. Ông ghét Quyết
định luận địa lý, Văn hóa và mọi dạng Quyết định luận khác, không
chấp nhận để bất kỳ ai tự phó thác đời mình cho số phận. Các tư
tưởng của ông được thể hiện nhất quán qua những bài báo và bài
giảng suốt cuộc đời, chứa đựng một phép tổng hợp hoàn hảo chủ
nghĩa Lý tưởng ôn hòa vốn được sử dụng đồng thời chống lại cả
chủ nghĩa cộng sản lẫn quan điểm cho rằng tự do và an ninh là
những gì chỉ dành cho một số dân tộc mà thôi. Chính theo cách nhìn
đó, triết lý của ông và lý tưởng Trung Âu đã phù hợp nhau một cách
hoàn hảo.
Nhưng dù cho Trung Âu theo nghĩa rộng, như từng được các
nhà trí thức thông thái và hùng biện dẫn giải, đã thực sự là một sự
nghiệp cao quý và nên thường xuyên được có tiếng nói trong mọi
chính sách ngoại giao của tất cả các quốc gia phương Tây (điều mà
tôi sẽ chứng minh), nó vẫn phải đối mặt với một rào cản mà tôi cũng
buộc phải đề cập.
