mô tả ảnh hưởng của khung cảnh tự nhiên đối với sự tồn tại của con
người, khiến người ta hầu như có thể tin vào một dạng thức nhất
định của ý trời. Địa lý chưa bao giờ gần gũi hơn với văn học như
trong những công trình của Braudel, và theo một nghĩa nào đó, ông
tóm lược, nhưng đồng thời vượt qua phần lớn các nhà tư tưởng về
chiến lược mà chúng tôi đã nhắc đến trong sách này.
Nhà khảo cổ học Barry Cunliff thuộc Đại học Oxford, khẳng định
rằng sự đóng góp quan trọng nhất của Braudel là quan niệm mới
của ông về tính thời gian của lịch sử, được khớp nối theo ba trục.
Thứ nhất là khoảng thời gian dài, tức là thời gian địa lý, trong đó có
những biến động khó nhận thấy nhưng tạo ra những khung cảnh tự
nhiên thích hợp hoặc cản trở đối với con người. Tiếp đến là lịch sử
có tính chu kỳ bậc trung hạn mà Braudel gọi là trạng huống, tức là
những biến đổi trong hệ thống của các lĩnh vực nhân khẩu học, kinh
tế, nông nghiệp, xã hội và chính trị. Cunliff giải thích rằng đó chủ yếu
là “những lực lượng tập thể và không liên quan cụ thể đến ai, có bán
kính tác động nằm trong khoảng từ vài thập niên tới một thế kỷ.” Hai
tầng thời gian đầu tiên này hợp thành cấu trúc cơ bản, thường bị
che mờ, có tác dụng quy định đời sống cá nhân. Chính sự ảnh
hưởng của các cấu trúc cơ bản này là thứ mà tôi đã cố gắng làm
sáng tỏ trong cuốn sách này. Cuối cùng, Braudel nói về chu kỳ ngắn
hơn của lịch sử mang tính sự kiện, những sự thăng trầm hàng ngày
của chính trị và ngoại giao, tức là những gì đang cung cấp tư liệu
cho truyền thông. Tính thời gian của lịch sử có nét giống như cấu
trúc của toàn khối nước dưới biển: ở tầng sâu có sự vận động một
cách lười biếng của những khối nước với tác dụng hỗ trợ, duy trì
tổng thể; bên trên là thủy triều và sóng lừng (sóng nhồi); còn trên bề
